Yeşil Ordu
Büyük Atatürk’ün Nutuk’unu zaman zaman açar okurum. Nutuk’un bir yerinde Atatürk özetle şunları söylüyor:
“Efendiler! Bazı bulanık meselelerin kolaylıkla aydınlanmasına yardımcı olmak üzere yüksek heyetinize bir yeşil ordudan söz edeceğim.TBMM’nin ve hükümetinin kuruluşundan sonra Ankara’da Yeşil Ordu adı altında bir dernek kuruldu. Bu derneğin ilk kurucuları pek yakın ve bilinen arkadaşlardı.”
Büyük Atatürk, Nutuk’un birkaç yerinde Yeşil Ordu’dan söz ediyor. Hattâ kurucularının isimlerini de veriyor:Dr. Adnan, Hakkı Behiç, Hüsrev Sami, Yunus Nadi, Nazım Resmor, Şeyh Servet Akdağ , Çerkez Ethem, onun kardeşi Tevfik bey vb.
Yeşil Ordu, yakın tarihimizin çok az bilinen bir oluşumudur. 1920 yılının mayıs ayında kuruldu. “Bolşeviklik, İslamın uygulanmasından başka bir şey değildir” gibi bir teze dayanıyordu. Gerçekten de Rusya’da bulunan Müslüman halklar da aynı tezleri ileri sürüyorlardı. Nizamnâmesi 1920 Haziran ayında açıklanan Yeşil Ordu Derneği, bir çeşit
“İslâmi Komünist” umdeleri ileri sürüyorlardı. O yıllarda Sovyetlerin desteğini almak veya Ruslara hoş görünmek amacıyla başlatılan bir hareket gibi görünmüştür. Ancak yukarda söylediğim gibi Rusya’da bulunan Müslüman halkların tezlerinin bir noktada kabullenebilmesi sonucunda ortaya çıktığını söyleyebiliriz. Oysaki bu hareket, milli mücadelenin önemini ve zorunluluğunu dünya kamuoyuna anlatmak amacını taşıyordu. Ancak bazı mensuplarının özellikle Bakü’de bulunan “İştirakuyyun” birliğiyle temasa geçip sosyalist anlayışını birdenbire değiştirerek komünist bir anlayışa dönüşmesi sonucu, Yeşil Ordu zararlı bir oluşuma dönüşmüştür. Önceleri, Mustafa Kemal’in kontrol edebildiği bir örgüt iken; gizli yazışmalar yapmaları ve milli harekete olumsuz tavırlar almaları noktasına gelince, Gazi Mustafa Kemal bu derneği kapatmak durumunda kaldı.
Mayıs 1920’de kurulan Yeşil Ordu Derneği sonbaharda yani Kasım 1920’de kapatıldı. Özellikle Çerkez Ethem’in Yunanlılarla birlikte Kurtuluş Hareketine karşı birleşmiş olması bu kapatılmayı çabuklaştırdı.
Bu derneğin kapatılmasının başka bir sebebi de şudur ki; İngilizler Anadolu’da olumsuz propağanda yaptırıyorlardı. Mustafa Kemal’i ve Ankara Hükümeti’ni Bolşeviklikle suçluyorlardı. Bu suçlamalara Halife ve çevresi de etkin bir şekilde Kuvayi Milliyeyi kötülemek suretiyle katılıyorlardı.
Yeşil Ordu’nun başında bulunan yeşil renk de İslâmın simgesi olan yeşilden değil, Rusya’da hem kızıllara hem de beyazlara karşı savaşan Makno adlı bir Rus’un kurduğu Zelonaya Armıya’nın tercümesinden geliyordu. Bazı kesimler bunu bilmiyorlardı. Bir takım dindarlarbu hareketin Peygamber zamanındaki ordunun düzenini getireceğini ve adil bir düzene geçileciğini sanıyorlardı. O sebeble kısa sürede destek gördü ve birdenbire gelişti. Derhal Mustafa Kemal karşıtı oldular ve millî harekete karşı tavır aldılar.
Mustafa Kemal, bu oluşumun ileri gelenlerini, Ankara’ya davet etti. Onlarla bir gece geç saatlere kadar görüştü. Onların isteklerini yerine getiriyormuş gibi göründü ve aslında kendi iradesini kabul ettirdi. Toplantının sonunda bir kararlar listesi yazdırdı ve herkese imzalattırdı.
Toplantı sonunda, Yeşil Ordu’nun dağıtılması kararı verildi. Bu hareketin içinde bazı milletvekilleri de bulunuyordu. Bazı komutanlar ve milletvekilleri İstiklâl Mahkemeleri tarafından yargılandı ve bir bölümü hüküm giydi. Çünkü; Merkez Ordusu Komutanı Nurettin Paşa, Bursa Mebusu Şeyh Servet Efendi ile Tokat Mebusu Nazım Beyin kardeşi Lütfi Efendi’nin Türk Ordusu içinde Yeşil Ordu Beyannâmesi dağıttıklarını Genel Kurmay’a ihbar etmişti. Bu ihbar üzerine, Tokat Milletvekili Nazım Bey, Hacıoğlu Salih, Basın Genel Müdürlüğü Memuru Zinetullah Nevşirvan, İstiklâl Mahkemesi tarafından yargılanarak 15’er yıl hapse mahkum oldular, bazıları beraat etti.
Çerkez Ethem ve ağabeyi Reşit, kardeşi Tevfik de bu örgütün içinde yer almışlardı. Çerkez Ethem ve kardeşleri, Aznavur ve Düzce isyanını bastırmaları sonucunda gereksiz bir gurur içindeydiler ve güç elde ettiklerini düşünerek valilere bile emir vermeye başlamışlardı. Açıkca Mustafa Kemal’e bazı konularda karşı duruş sergiliyorlardı. Uzun olarak anlatmak gerekse de kısa keserek söylüyorum ki 5 Ocak 1921’de Çerkez Ethem ve ona bağlı birlikler tenkil edilerek isyanlarına son verildi. Çerkez Ethem ve kardeşleri Yunanlılara iltica ederek hayatlarını zor kurtardılar. Böylece Yeşil Ordu’nun varlığı da tamamen ortadan kaldırılmış oldu.
Tarihten ders almak gerekir. Eğer Nutuk’u yeniden okumasaydım, Yeşil Ordu gerçeğini belki de ben bile aklıma getirmeyecektim. Kahraman Atatürk, bu Cumhuriyeti ne zorluklarla ve badireler atlatarak kurmuş bunları hatırlayalım.
