Üşütme mi, Soğuk Algınlığı mı, Nezle Mİ, Ya da Ne?
Herkes ‘Sonbaharı bir genç kızla Hisar’larda geçirdim’ diyen Yessarî Asım kadar şanslı değil. Kimimizin burnu akıyor, aksırıyor… kimimizin boğazı ağrıyor… kimimizin öksürmekten ciğerleri sökülüyor… kimimizin sinüziti azmış… kimimiz ateşlenmiş yorgan döşek yatıyor. Peki ama nedir bu insanların derdi? Neden ‘sonbaharı virüslerle yataklarda geçiriyoruz?’ Üşütme mi, soğuk algınlığı mı, nezle mi, grip mi, ya da ne?
Üşüme ve üşütme farklı şeyler
Önce üşümeden ve üşütmeden başlayalım. Üşüme, soğuğun etkisini hissetmek demek. İnsan kıyafeti ince olduğunda… elleri, ayakları çıplak olduğunda… yağmurda ıslanarak veya hava gerçekten çok soğuk olduğu için üşüyebilir. Üşütmek ise, üşüyüp hasta olmak anlamına gelir. Üşütme sonucu ortaya çıkan bu hastalık tablosu soğuk algınlığı ismiyle de bilinir.
Soğuk algınlığı, bilimsel olarak üst solunum yollarında virüslerin yol açtığı bir enfeksiyon şeklinde tanımlanabilir. Buna İngilizce literatürde ‘common cold’ denir. Burun akıntısı, hapşırma, burun tıkanıklığı, boğaz ağrısı, yanması, gıcık, hafif ateş, kırgınlık… gibi belirtilere yol açar; ancak her hastada belirtilerin tümünün bulunması da gerekmez.
Nezle, soğuk algınlığı ile eş anlamda kullanılır; ancak burun akıntısı, aksırma… gibi burunla ilgili belirtilerin ön plânda oldu durumlar için daha uygun bir terimdir. Çünkü, nezle soğuk algınlığı tablosunun elemanlarından sadece biridir. Soğuk algınlığı, burun belirtileri yani nezle olmadan da, mesela kırgınlık, halsizlik, hafif ateş, boğazda yanma ve gıcık… gibi belirtilerle de seyredebilir.
Burada bir parantez açıp nezlenin alerji ile ilgili burun şikayetlerini tanımlamak için de kullanılan bir terim olduğunu hatırlatalım. Yanlış anlamalara yol açmamak için, böyle bir durumda ‘alerjik nezle’ demek daha doğrudur. Sadece nezle dendiğinde, virüslerin sebep olduğu burun iltihabı anlaşılmalıdır.
Soğuk algınlığına üşütme mi sebep olur?
Son günlerde medyada ‘nezlenin üşütme ile ilgisi olduğu gibi yaygın bir kanaat olduğunu, ancak bunların üşütme ile bir ilgisi bulunmadığını’ açıklayan öğretim üyelerinin haberlerini okuyup kafanızın karıştığını biliyorum.
Mesela, Sabah gazetesinde yer alan yazı dizisinde de Esra Tüzün’ ün ‘Soğuk algınlığına üşütmek mi neden olur? sorusuna Prof. Dr. Günnur Deniz tarafından verilen cevap şöyle: ‘Kesinlikle ilgisi yok. Nezle yani halk arasındaki adıyla soğuk algınlığının yaratıcısı virüslerdir ve bunların soğuk almakla, cereyanda kalmakla ilgisi yoktur. 250’den fazla soğuk algınlığı virüs türü bulunmaktadır ve doğrudan temas yoluyla ya da öksürme, aksırma sonucunda havada asılı kalan damlacıklarla çevreye yayılır.’
Soğuk algınlığının üşütme ile hiçbir ilgisinin olmadığının ileri sürülmesi pek de doğru değil. Soğuk algınlığı elbette ‘soğuğa maruz kalmadan’ virüsler aracılığı ile de bulaşan bir hastalıktır, ama aynı zamanda hemen herkesin de yaşamış olduğu gibi ‘üşüterek’ de meydana gelebilir.
Üşütmenin nasıl soğuk algınlığına yol açtığına gelince: Soğuk havaya maruz kaldığımızda burundaki damarların büzüşmesi sonucu kan akımı azalır ve solunum yollarındaki titrek tüycüklü temizleme mekanizması bozulur. Bu ise, vücut savunmasını bozarak burnumuzda zaten bulunan, ama uyku halinde olan virüslerin çoğalmağa başlamalarına ve hastalık belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olur.
Üst solunum yolları viral enfeksiyonu, ya da kısaca ÜSYE
Burada kafa karıştıran durum ‘soğuk algınlığı’ ifadesinden kaynaklanıyor. Bu hastalığa ‘üst solunum yolları –viral- enfeksiyonu’ (ÜSYE) dense, sanırım mesele kalmayacak.
Üst solunum yolları viral enfeksiyonları, üşüterek burunda uyuyan virüslerin uyanıp çoğalmaya başlamasıyla da; hiç soğuğa maruz kalmadan ‘sıcacık bir ortamda’ hasta kişiden alınan virüslerle de ortaya çıkabilir.
Bilmem anlatabildim mi?
