Türki’nin Ruhu: Cemil Meriç
Ülkemizin ender yetişen düşünürlerinden biriydi Cemil Meriç. Bu Ülke’nin yazarı olan Meriç, ömrünü okumakla ve okuduklarını tefekkür etmekle geçirmiştir. Ölümünün üzerinden çeyrek asır geçmesine rağmen o hiç unutulmadı, düşünceleri zihinleri süsledi.
Cemil Meriç, 12 Aralık 1916'da Hatay'da doğmuş bir aydınımızdı. Bu yıl onun doğumunun 96. yılını idrak ediyoruz. O, önce Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümünde okusa da, orayı bitirmeden Fransız Dili ve Edebiyatı bölümüne geçmiş, buradan mezun olmuştur.
Meriç, 1955 senesinde gözlerini kaybederek büyük bir boşluğa düşmüştür. Çünkü onun gibi okumayı aşk derecesinde sevenler için en kıymetli sermaye gözdü. Fakat gözlerini kaybetmiş olmak bile onun içindeki okuma ve bilgi edinme sevgisini koparamamıştır.
Cemil Meriç, gözlerini yitirdikten sonra kendi fildişi kulesinde yaşayarak kendine yepyeni bir dünya inşa etmiştir. Bu dünyanın kapısından içeri sadece kitaplarını ve o kitapları kendisine okuyan bir avuç özel dostlarını sokmuştur. Bunun dışındakilere kapısını sürmelemiştir. Fakat o fil dişi kulede adeta bir arı gibi çalışmış, birbirinden kıymetli fikir balları üretmiştir. “Hind Edebiyatı, Saint-Simon, Bu Ülke, Ümrandan Uygarlığa, Bir Dünyanın Eşiğinde, Işık Doğudan Gelir, Kültürden İrfana, Mağaradakiler, Jurnal, Kırk Ambar, Bir Facianın Hikâyesi, Sosyoloji Notları ve Konferanslar” bunlardan bazılarıdır.
Türkiye’nin yeri doldurulamayan müstesna fikir adamlarından biri olan Cemil Meriç, doğumunun 96. yılında Trabzon’da anıldı. Trabzon Büyükşehir Belediyesi tarafından Hamamizade İhsan Bey Kültür Merkezi’nde düzenlenen “Türkiye’nin Ruhu: Cemil Meriç” anma programının konuşmacı konuğu Cemil Meriç’in muhterem kızı Prof. Dr. Ümit Meriç Yazan’dı.
Ülkemizin çok değerli sosyologlarından biri olan Ümit Meriç, merhum babasıyla ilgili duygu ve düşüncelerini Trabzonlularla paylaştı. Ümit Meriç’in babasıyla ilgili bu düşüncelerinden özellikle vurgulamak istediklerimi okurlarla paylaşmak istiyorum:
Merhum Cemil Meriç’in kızı Prof. Dr. Ümit Meriç Yazan
“Babam Cemil Meriç, gönüllerin ancak kalemle fethedilebileceğine inanırdı. O, bu inancını ömrü boyunca hiç kaybetmedi. Cemil Meriç bir masa başı insanıydı. Onu ancak masa başı okumalarıyla okuyup anlayabiliriz. Onun kitaplarını roman okur gibi trende, yolda, izde okuyamazsınız. Zira fikri derinliği dolayısıyla Meriç'in eserlerini anlamak pek zordur. Bir kere bu eserleri okurken yanınızda bir sözlük ve ansiklopedi bulundurmalısınız.
Gözleri gördüğü ve gözlerini kaybettiği dönemde o, asıl insanlık savaşının insanın kendi kendini fethetme savaşının, insanın çevresini tanıma savaşının, insanın dünyayı tanıma savaşının masa başında olacağını idrak edenlerdendi. Cephelerde değil, silahlarla değil, kalemlerle gönüllerin fethedilmesinin lazım geldiğini düşünürdü.
Cemil Meriç'e göre, her çağın kendine göre güzel bir anlayışı var. Bütün bu güzellikleri tatmaya çalışalım. Ufkumuzu alabildiğine genişletelim. O, 'geçen devirlerde yaşamak, derinleşmek ve ömrü alabildiğine uzatmak, başka ülkelerde yaşamak, başka insanlarla acı çekmek, başka insanlarla gülmek, damlayken denizleşmek ve an'ı ebediyete sığdırmak, kalbini bütün heyecanlara açmak, çağların ve politikaların sınır taşlarını devirmek’ ifadelerini kullanarak dünyaya geniş ve farklı bir pencereden bakmıştır.
Babam gözlerini kaybettikten sonra birinci sekreteri ben olmuşum. Babama günde sekiz saat kitap okurdum. Benden sonra babamın eli, ayağı ve gözü annemdi. Ağabeyim Mahmut Ali Meriç, onun okumalarında kendisine en büyük destekti. Bu arada babamın öğrencilerinden, başta İzzet Tanju olmak üzere, birçoğu ona saatlerce kitap okumuştur. Bu planlı okumalar olmasaydı bugün Türkiye, Cemil Meriç kitaplarından mahrum kalırdı.”
Cemil Meriç, 'Bu Ülke'nin yüz akı diyebileceğimiz aydınlarından biriydi. O; okundukça anlaşılan, derinleşen ve kıymeti ortaya çıkan sıra dışı bir değerdir. Onu anlamaya, onunla derinleşmeye, fikir namusu edinmeye bugün dünden daha çok muhtacız.
Doğumunun 96. yılında Meriç'i Trabzon'da anmayı akıl eden Belediyemize şükranlarımızı sunuyoruz.
