Tıbba Duyulan Güven Neden Her Geçen Gün Azalıyor?
Star gazetesinde yer alan “Kolesterol ilaçları yararlı mı zararlı mı” başlıklı haberle ilgili bazı tenkitlerim ve genç meslektaşıma bazı tavsiyelerim var (1).
Hastalar artık tıbba güven duymuyor
Hastaların kulaktan dolma hikâye ve internette çoğu kez güvenilir olmayan bilgilere dayanarak ilaçlarını bıraktıkları doğrudur ama bunun sebebi hastaların “tam ve doğru bilgilendirilmemeleri” ve doktorlarına “güven duymamalarıdır“.
Doktoruna inanan ve ondan hastalığı ve tedavisi ile ilgili tatmin edici bilgi alan hiçbir hasta ilacını değil bırakmak saniye bile aksatmaz, en kötü ihtimalle bu endişeleri doktoruyla paylaşır.
İnsanların doktora değil komşusunun sözlerine kulak vermesi genel manada tüm dünyada modern tıbba duyulan güvensizliğin eseridir.
Mesela, yüksek kolesterolü olan Amerikalıların yüzde 44.5’ i onları kalp krizi ve felçlerden koruyacak olan kolesterol düşürücü ilaçları kullanmıyor (2).
Durum Hollanda’ da daha da vahim. Araştırma, birincil koruma için kolesterol hapı tavsiye edilenlerin yüzde 80’ inin, kalp krizi veya felç geçirdikleri için statin verilen hastaların ise üçte biri kadarının ilaçlarını almadıklarını gösteriyor (3).
Tıbbi bilgiler her an değişebilir
Hastalara abartılı, eksik, önyargılı bilgiler verilmemeli, tam ve doğru bilgilendirilmeleridir.
Üstelik de bu bilgilerin kalıcı olmadıkları gibi yanlış da olabilecekleri, yarın bir gün tamamen değişebilecekleri hatırlatılmalıdır.
Birkaç örnek:
Kolesterol haplarının kalp krizi ve felçlerden koruyucu etkisi abartılıyor oysa günde bir elma yemenin veya bir bardak nar suyu içmenin veya köpek gezdirmenin bile bu ilaçlar kadar etkisi vardır (4).
Kolesterol ilaçlarının şeker hastalığı ve hafıza kaybı yapabileceğine dair uyarılar ilaç 25 seneye yakın süre milyonlarca insan tarafından kullanıldıktan sonra prospektüslerine girmiştir.
Geniş kapsamlı ve uzun vadeli bir araştırmada statinlerin diyabet riskini neredeyse 2 misli, diyabet komplikasyonları riskini 2.5 misli, obezite riskini ise yüzde 14 artırdığı ortaya çıkmıştır (5).
Daha önce seyrek olarak kas ağrı ve hasarına yol açtığı bildirilen kolesterol ilaçlarının kullananların yüzde 43’ ünde kas ağrısı yaptığı gösterilmiştir (6).
Senelerce kullanıldıktan sonra etkili ve/veya emniyetli olmadıkları ortaya çıktığı için piyasadan çekilen onlarca ilaç (Mesela Talidomid, Vioxx gibi) olduğunu unutmayalım.
Statinlerin de günün birinde piyasadan çekilmeleri hiç de şaşırtıcı olmayacaktır.
Kolesterol ilaçları insan ömrünü uzatıyor ama…
Kolesterol ilaçlarının etkisi “abartılmamalıdır”, hastalara rölatif değil mutlak risk azalması rakamları söylenmelidir.
BMJ’ de yayınlanan bir meta-analiz birincil koruma için 6 seneye kadar kolesterol hapı içenlerin içemeyenlere göre 3 gün 5 saat, ikincil korunma için statin içenlerin ise 4 gün 3 saat fazla yaşadıklarını gösteriyor (7).
Buna göre mutlak risk azalması 6 sene hap içip de sadece 22 saat uzun yaşamaktır oysa bunu birbirine oranladığınızda hap içenlerin yüzde 25 uzun yaşadığı sonucu ortaya çıkar.
Kolesterol hapları kalp hastalıklarını artırabilir
Kolesterol hapları bazı özel gruplarda tam tersine kalp krizi riskini artıyor bile olabilir:
Ülkemizde yapılan bir çalışma, kalp krizi ve felç riskini azaltmak için kullanılan kolesterol haplarının bir grup hastada koroner kalp hastalığı riskini “yüzde 242” oranında artırabileceğini gözler önüne seriyor (8).
Aterosklerozun fizyopatolojisi ve statinlerin etki mekanizmasını bilen bir hekimin düşmanına bile ilaç yazması mümkün olmaz:
Expert Review of Clinical Pharmacology’ de yayınlanan makalede de bilimsel delilleri sunularak, statinlerin koroner arterlerdeki kalsifikasyonun sebebi olabileceği ve bir mitokondri zehri etkisi gösterebileceği izah ediliyor (9).
Abartılı bilgiler hastayı doktordan soğutur
Haberde HOPE-3 çalışmasının, 5 yıllık kardiyovasküler olayları (ölüm, kalp krizi ve inme) belirgin olarak azalttığını gösterdiği bildiriliyor ki bu çok abartılı bir ifade (10).
Mutlak riskin sadece yüzde 1.1 azalmasına “belirgin azalma” demek ne kadar doğru?
Mutlak risk azalmasının sadece yüzde 1.1 olduğunu öğrenen bir hastanın doktoruna itimadının kalmaması ve ilacını o saniye bırakması hiç de şaşırtıcı olmaz.
Haberde, on binde bir görülen bir yan etkiyle verilen örnek de istatistiklerle yapılan bir aldatmacadan başka bir şey değil.
Biraz akıl ve mantığı olan buradaki çarpıtmayı kolayca fark eder.
Pembe haberler gazetesi mi çıkaralım?
Statinlerle ilgili negatif haberlerin de, sosyal medyanın da ilaç bırakmada etkili olduğu doğru olabilir ama bunun sebebi halkın kendisine doğruların söylenmediğini, verilen bilgilerin abartıldığı veya çarpıtıldığını görmesi ve gerçekleri öğrenmesidir.
Medyayı sansürlemek sadece “pembe statin haberleri yapmak” olacak şey midir?
Korkutucu olan gerçekler değil, asıl “gerçeklerin saklanması” ve manipülasyon yapıldığının ortaya çıkması” dır.
Liv Hospital’ den cevap bekliyorum
Liv Hospital’ den “Kalpten Kalbe Tarama” adı ile 40 yaş üzeri herkese “erken teşhis ve toplumsal farkındalık” amacıyla ücretsiz yaptığı kalp taraması ile ilgili sorularıma henüz cevap alabilmiş değilim (11).
Bu vesile ile endişelerimi giderirler diye ümit ediyor ve sorularımı hatırlatıyorum.
Gelelim neticeye
Neden bize değil de komşularının sözüne daha çok inanıyorlar, neden ilaçlarını bırakıyorlar diye insanlara kızmanın onu bunu suçlamanın âlemi yok.
Şapkamızı önümüze koyup düşünmeliyiz:
BİR: Abartılı, eksik, önyargılı bilgiler insanlar bir süre oyalanabilir ama gerçeklerin günün birinde ortaya çıkmak gibi kötü bir huyları vardır.
İKİ: Doktorlar hemen medyayı, interneti, konu komşuyu suçlamak yerine önce özeleştiri yapmalıdırlar.
ÜÇ: Hastaların güvenini kazanmanın birinci şartı onlara doğruları söylemektir.
DÖRT: Hastalığı ve tedavisi hakkında tam ve doğru bilgilendirilen hiçbir hasta hiçbir haberden, hiçbir söylentiden etkilenmez, doktoruna danışmadan da asla ilacını bırakmaz.
Mesele budur.
Not: Kolesterol teorisi ve kolesterol ilaçları hakkındaki gerçekleri öğrenmek için “BÜYÜK KOLESTEROL YALANLARI” kitabıma başvurabilirsiniz (12).
Kaynaklar:
1. http://haber.star.com.tr/saglik/kolesterol-ilaclari-yararli-mi-zararli-mi/haber-1103438
2. http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm6447a1.htm?s_cid=mm6447a1_w
3. http://www.medscape.com/viewarticle/845331
5. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25917657
6. http://jama.jamanetwork.com/article.aspx?articleid=2511043
7. http://bmjopen.bmj.com/content/5/9/e007118.full
9. http://informahealthcare.com/doi/abs/10.1586/17512433.2015.1011125
10. http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1600176#t=articleTop
12. http://ahmetrasimkucukusta.com/2015/04/02/kitaplar/yeni-kitaplar/buyuk-kolesterol-yalanlari/
