Siyasal İktidarların Denetime Bakışı
1980’li yıllardan beri Türkiye’de siyasal iktidarlar denetim olgusuna her zaman negatif baktılar. Siyasal iktidarların hukuk kurallarına bakış açısını ve felsefesini Turgut Özal’ın “Anayasa birkez delinmekle bir şey olmaz” sözü çok güzel özetlemektedir.Bir hukuk devletinde, en üst düzey hukuk normunun ihlal edilmesi ile bir şey olmayacağını düşünen bir siyasal zihniyetin, diğer kanunları, tüzükleri, yönetmelikleri, genelgeleri tereddütsüz ihlal edebileceği aşikardır. Siyasal iktidarların hukuk kurallarına bakış açısı bu şekilde olunca, denetim olgusu yürütmenin önünde bir engel gibi görülmektedir.
Yönetim bilimde; yönetim fonksiyonları planlama, organize etme, koordinasyon, yöneltme ve denetim şeklinde ifade edilmektedir.Türk kamu yönetiminde de durum aynıdır. Denetim, yönetimin fonksiyonlarından birisi olmakla birlikte tüm yönetim faaliyetlerinin sonuçlarını tespit etmeye ve değerlendirmeye olanak verir. Türk kamu yönetimi denetim faaliyetleri sonucunda elde ettiği geri bildirimleri (feedback) değerlendirerek, kamu kaynaklarının daha etkin ve verimli kullanılmasını sağlayabilir.
Özel şirket yönetimlerinden farklı olarak, Türk kamu yönetimi, faaliyetlerini kamusal kaynaklarla yürütmesi nedeniyle denetim olgusunun ayrı bir önemi vardır. Kamusal kaynakların etkin ve verimli şekilde kullanılıp kullanılmadığı, faaliyetlerin hukuka uygun olarak yürütülüp yürütülmediği hususları Türk kamu yönetiminde, müfettiş, denetmen, kontrollör gibi ünvanlarla çalışan kamu görevlileri tarafından denetlenmektedir.
Müfettiş, denetmen, kontrollör gibi ünvanlarla çalışan kamu görevlilerinin denetledikleri işlemlerle doğrudan ilgilileri olmaması nedeniyle tarafsız oldukları varsayılır. Denetim işleminin sonucunun olumlu veya olumsuz olması kural olarak denetim görevlisini etkilemez.
Türk kamu yönetimini, hiyerarşinin en üstünden en altına kadar siyasal iktidarların oluşturması ve biçimlendirmesi nedeniyle, siyasal iktidarlar her zaman denetim işleminin sonucunun tarafı olurlar. Yani, her siyasal iktidar kendi dönemindeki işlemlerden olumlu denetim sonucu, diğer siyasal iktidarların dönemindeki işlemlerden olumsuz denetim sonucunu tercih eder.
Ancak, denetim olgusunun Türk kamu yönetimine olumlu katkısı sağlayabilmesi için siyasal iktidarların denetim işlemleri sonuçlarına tarafsız bakmaları bir zorunluluktur.
Müfettiş, denetmen, kontrollör gibi ünvanlarla çalışan kamu görevlilerinin hukuk kurallarına bağlı, etik ilkelere saygılı, bağımsız ve tarafsız çalışma anlayışı ile siyasal iktidarların denetimdeki beklentileri arasında uyum olmaması nedeniyle, birçok teftiş kurulu kapatılmakta veya başka birimlere dönüştürülerek etkinlikleri azaltılmaktadır.
Teftiş kurullarının veya diğer denetim birimlerinin bağımsızlıkları ve tarafsızlıkları azaltılmadan modernize edilmeleri, çağdaş denetim teknikleri ve bilgi teknolojileri ile donatılmaları Türk kamu yönetimine çok önemli katkı sağlayabilir.
Unutulmasın ki; Türk kamu yönetiminde, yürütme ve denetim fonksiyonları birbirine rakip değildir.
Türk kamu denetimi, bağımsızlık ve tarafsızlık ilkeleri doğrultusunda, Türk toplumuna hizmet etmektedir.
