Sigortasız Çalışanlar Dava Açabilir mi?
Kayıtdışı istihdamı önlemek için ciddi yaptırımlar ve kontrol müesseseleri olmasına rağmen halen ülkemizin önemli sorunlarından birisi olduğunu görüyoruz. Okurumuz Nivan Ütsek, “Babam 13 senedir sosyal güvencesi olmadan çalışıyor. 01/08/2010 tarihi itibari ile işten çıkartılmış. Bu noktada işverene dava açabilir mi? Açılsa bizleri neler bekler? Nasıl bir yol izlemeliyiz?” diye soruyor.
Bir işyerinde çalışırken sosyal güvenlik Kurumu’na bildirimleri yapılmayan, yani sigortasız çalıştırılan kişilerin de diğer işçiler gibi hakları bulunmaktadır.
Okurumuzun babası sigortasız çalıştırılmış olsa dahi, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kullanmadığı yıllık izinlerin parası gibi haklarının verilmesi gerekir.
Ayrıca, sigortasız çalıştırılan süreler için daha sonra primlerin mahkemede hizmet tespit davası açılmak suretiyle ödenebilmesi mümkündür. İşverenler, çalıştıracağı kimseleri (istisnalar dışında) işe başlatmadan önce Sosyal Güvenlik Kurumunca hazırlanacak işe giriş bildirgeleriyle bildirmekle yükümlü kılınmıştır. Prim belgeleri işverenler tarafından SGK’na verilmeyenlerin ya çalışırken SGK kontrol memurları veya müfettişleri tarafından tespit edilmesi, ya da dava açmak suretiyle sigortalılıklarını sağlamaları gerekmektedir.
Kendileri için prim belgeleri işverenleri tarafından verilmeyen veya çalıştıkları Sosyal Güvenlik Kurumunca fiilen veya iş yeri kayıtlarından tespit edilecek her türlü bilgiden ya da kamu kuruluşları tarafından düzenlenen belge veya alınan bilgilerden tespit olunamayan sigortalıların, hizmetlerinin tespiti maksadıyla yetkili mahkemeye başvurmaları için kendilerine tanınan süre beş yıl olarak belirlenmiştir. Bu beş yılık süre, zaman aşımı süresi olmayıp hak düşürücü süredir. Hizmet tespit davasında yetkili mahkeme, iş mahkemesi veya iş mahkemesi bulunmayan yerlerde bu davalara iş mahkemesi sıfatıyla bakan asliye hukuk mahkemeleridir.
Sigortasız çalıştırılan işçiler, hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak beş yıl içerisinde iş mahkemesine başvurarak, sigortasız çalıştırıldıklarını ispatlayabilirlerse, bunların mahkeme kararında belirtilen aylık kazanç toplamları ile prim ödeme gün sayıları emeklilik hesabında dikkate alınır.
Dolayısıyla okurumuzun babasının sigortasız geçen 13 yıl için dava açarak sigorta günlerini kazanması mümkün olduğu gibi, eğer kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kullanmadığı yıllık izinlerin parası gibi haklarını da alamamışsa Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğü’ne (Bölge Çalışma Müdürlüğü) başvurabileceği gibi, doğrudan İş Mahkemesi’nde de dava açarak bu yönde talepte bulunabilecektir.
Çalışmayanlar isteğe bağlıyla emekli olabilir
Bu ay sonu çalışmakta olduğum işyerinden ayrılacağım ve uzunca bir dönem çalışmayı düşünmüyorum. O yüzden isteğe bağlı sigortalılıktan yararlanmak istiyorum. İsteğe bağlı prim ödediğimde emeklilik ve sağlıktan ne şekilde yararlanabiliyorum? İsteğe bağlı sigortalılığımı başlattığım takdirde aylık ödeme tutarım ne kadar olacak? Hazan Nevcanoğlu
Çalışma hayatına ara verenlerin, isteğe bağlı sigorta primi ödeyerek hem sağlık hem de emeklilik haklarını devam ettirmeleri mümkündür. İsteğe bağlı sigorta primi, asgari ücretle asgari ücretin 6.5 katı arasında, sigortalı tarafından belirlenen tutarın yüzde 32’sidir. Örneğin asgari ücret üzerinden isteğe bağlı sigorta primi yatırmak isteyenlerin aylık 243,46.-TL ve SGK tavan tutarından (üst sınırdan) prim ödemek isteyenlerin de aylık 1.581,89.-TL prim ödemesi mümkündür. 1.10.2008 sonrasında isteğe bağlı sigorta primi ödenmiş sürelerin, emeklilik hesaplamasında 4/b bendi kapsamında (eski Bağ-Kur) kabul edildiğinden, dikkat etmenizi öneririz.
