04 May
Sağlık Haberlerinde Yanlışın Önüne Nasıl Geçilir?
Prof. Dr. Erkan Yüksel’ in Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri-TÜBİTAK işbirliğiyle düzenlenen ve Türkiye’deki sağlık haberciliğini masaya yatıran çalıştayı değerlendiği yazısı:
Yaklaşık bir yıl süresince 79 sağlık profesyoneli, 59 medya profesyoneli ve 13 akademisyen ve diğer uzmanlarla görüştük. Sağlık konulu medya içerikleri hakkında ne düşündüklerini ve kendi deneyimlerini sorduk. Ardından bu alanda ileri gelen kişilerle dört oturum halinde çalıştay (atölye çalışması) düzenledik. Görüşmelerde öne çıkan görüşleri tartışarak bir sonuca ulaşmaya çalıştık. Çalıştayın sonunda da bir sonuç bildirgesi hazırlayarak imza attık.
TÜBİTAK ve Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu’nun desteğiyle sürdürülen “Türkiye’de Sağlık Konulu Yayıncılık İlkelerinin Belirlenmesi: Kaynak, İleti ve Hedef Kitle Bağlamında Sağlık Konulu Yayınların Analizi” başlıklı proje kapsamında organize edilen çalışta, Anadolu Üniversitesi’nin İstanbul-Aksaray’daki Konukevi’nde 29-30 Nisan günleri arasında gerçekleştirildi. Çalıştayın farklı oturumlarına medya ve sağlık profesyonelleri ile Sağlık Bakanlığı, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu temsilcileri katıldı.
SAĞLIK HABERİ NEDİR, NE DEĞİLDİR?
Çalıştayın birinci oturumunda “sağlık haberi nedir, ne değildir?” sorusuna yanıt aradık. Görüşmelerden elde ettiğimiz veriler, hangi haberin sağlık haberi olduğu konusunda görüşlerin farklılık gösterdiğini ortaya koymaktaydı. Çalıştayda da aynı bulgu doğrulandı…
Gerek sağlık profesyonelleri ve gerekse medya profesyonellerinin bir haberin sağlık haberi olup olmadığına ilişkin verdiği yanıtlar farklılaşıyordu. Bu bağlamda, çalıştayda ortaya çıkan tartışma sonrasında, sağlık haberlerinin tanımlanmasına yönelik olarak bazı alt başlıkların ya da kategorilerin oluşturulması yönünde daha belirgin sonuçlara ulaşıldı.
İkinci oturumda tartışma biraz daha büyüdü. “Sağlık haberciliği alanında uzmanlaşma ve eğitim” konusunda görüşmelerden elde edilen verilerin paylaşılmasının ardından bu konudaki açık daha belirgin bir biçimde kendisini hissettirdi. Genel görüş sağlık haberciliği alanında uzmanlaşma ve eğitim eksikliğinin ciddi nitelikte olduğuydu. Bu açığı kapatmak üzere kimin ya da hangi kurumların ne yapması gerektiği konusu üzerinde de fikir ayrılıkları yaşanıyordu. Ancak iletişim fakülteleri açısından bakıldığında bu alana yönelik bir dersin konulmasının yararının büyük olacağı ısrarla dile getiriliyordu.
İkinci günün ilk; çalıştayın üçüncü oturumunda, “sağlık haberciliğinde ticari boyut”, “Sağlık yayıncılığında denetim” ve “sağlık yayıncılığının etik boyutları” ele alındı. Oturum sırasında ortaya çıkan görüşler bir denetim mekanizmasının gerekliliğine işaret ediyordu. Ancak bunun nasıl olması ve kimin bu işi organize etmesi gerektiğine ilişkin somut bir adımın atılması noktasında sıkıntı yaşanıyordu. Bunun üzerine gelişen tartışma, çalıştay sonuç bildirgesinin imzalanması ile son buldu.
SONUÇ BİLDİRGESİ
Dördüncü oturumda öncelikle sonuç bildirgesi üzerinde görüş birliğine varıldı ve bildirge imzaya açıldı. Buna göre bildirgede şöyle denildi:
1. Sağlık konulu yayınlar arasında halkı yanlış yönlendiren içerikler mevcuttur ve bu konuda daha etkili ve hızlı bir denetim mekanizmasına ihtiyaç vardır.
2. Sağlık konulu yayınlar karşısında halkın savunmasız konumda olduğuna ve yeteri düzeyde bilinçli olmadığına dair kanaatler ileri seviyededir.
3. Halen mevcut denetim mekanizmaları yeterli görülmemektedir.
4. Mevcut denetleyici sorumluluk ya da yetkiye sahip kurumlar arasında iletişimsizlik ve koordinasyon yetersizliği mevcuttur.
5. Yaygın kanaat; medya içeriklerinin takibi çerçevesinde kamu sağlığı ve bilincinin oluşturulmasına yönelik olarak ortak bir iletişim, izleme, denetim, duyurum, eğitim ve araştırma biriminin oluşturulması şeklindedir.
6. Bu sayede bir web sitesinin oluşturulması, medya içeriklerinin düzenli olarak takip edilerek denetlenmesi ve ilgili birimlerin yanıtlarının kamuoyu ile paylaşılması, mevcut kurumlara gelen şikayetlere yönelik yapılan işlemlerin kamuoyuna açıklanması, iletişim fakültelerine ve tıp fakültelerine dönük olarak ders içeriklerinin hazırlanması, eğitici ve bilgilendirici televizyon programlarının hazırlanması, medya profesyonellerinin mesleki eğitimi, konuyla ilgili resmi kurum ve sivil toplum örgütleri arasında düzenli olarak iletişim ve koordinasyon toplantılarının yapılması ve bu toplantılar sayesinde kurulacak olan birimin işlerliğinin artırılması, yeni önerilerin ve çalışma planlarının hazırlanması gibi konularda çalışmalarda bulunulması tavsiye edilmektedir.
7. Böyle bir birimin üniversitelerin ya da sivil toplum örgütlerinin çatısı altında oluşturulması önerisi en geniş ölçekli kabul gören öneridir.
8. Anadolu Üniversitesi çatısı altında böyle bir birimin oluşturulması noktasında, aşağıda imzası bulunanlar katkı sağlamak üzere kendi kurumlarını bilgilendirme ve tavsiyede bulunmayı taahhüt etmektedir.”
Bildirge, öncelikle bu oturuma katılanlar tarafından imzalandı. Bu isimler şunlar: Ali Uzun (Sağlık Bakanlığı), Aslıhan Çobaner (Sağlık Bakanlığı), Celalettin Cengiz (İstanbul Tabip Odası), Çiğdem Kurtar (Tarım ve Köyişleri Bakanlığı), Mustafa Sütlaş (BiaNet Yazarı), Mutlu Sereli Kaan (Türk Tabipleri Birliği), Okan Doğan (Sağlık Bakanlığı), Prof. Dr. Coşkun Özdemir (Cumhuriyet Gazetesi Yazarı), Prof. Dr. Erkan Yüksel (Anadolu Üniversitesi), Selma Bıyıklı Kürün (Anadolu Ajansı), Sevgi Hasipek (Radyo ve Televizyon Üst Kurulu), Yeşim Sert Karaaslan (Anadolu Ajansı), Yusuf Ziya Eraslan (Ankara Sağlık Muhabirleri Derneği), Serkut Bozkurt (TV8).
Oturumda ayrıca, bildirgenin çalıştayın diğer oturumlarındaki katılımcılarına da gönderilmesi ve onların da imza atarak, ortaya çıkan görüşlere destek vermelerinin istenmesi kararlaştırıldı.
Çalıştayın dördüncü ve son oturumda ise, “sağlık yayınlarının halk üzerindeki etkileri” bağlamında, proje kapsamında düzenlenmesi planlanan kamuoyu anketinin ön hazırlık soruları ele alındı. Her bir soru, katılımcıların görüşleri doğrultusunda tartışmaya açıldı.
PROJE HAKKINDA BİLGİ
TÜBİTAK ve Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu’nun desteğiyle sürdürülen “Türkiye’de Sağlık Konulu Yayıncılık İlkelerinin Belirlenmesi: Kaynak, İleti ve Hedef Kitle Bağlamında Sağlık Konulu Yayınların Analizi” başlıklı proje 1 Nisan 2010 tarihinde başladı. Anadolu Üniversitesi’nden Prof. Dr. Erkan Yüksel’in yöneticisi olduğu projede, Selçuk Üniversitesi’nden Doç. Dr. Ahmet Yalçın Kaya ve İstanbul Üniversitesi’nden Doç. Dr. Ece Karadoğan Doruk ve Anadolu Üniversitesi’nden Yard. Doç. Dr. Sinan Aydın araştırmacı; Araş. Gör. Pelin Öğüt, Öğr. Gör. Asuman Kaya, Uzm. Hande Demiroğlu, Araş. Gör. Barış Yılmaz, Araş. Gör. Kutlu Akçoral, Araş. Gör. Çağdaş Ceyhan ve Araş. Gör. Gamze Polat da bursiyer olarak görev alıyor.
Proje kapsamında bundan sonraki aşamada medya içeriklerinde sağlık konulu yayınların bir anlamda fotoğrafının çekilmesi amacıyla gerçekleştirilen içerik analizi çalışmasının tamamlanması bekleniyor. Ardından halkın bu içeriklerden nasıl etkilendiğini belirlemek üzere bir kamuoyu anketi düzenlenecek. Projenin sonuç raporu ise yaklaşık iki yıllık bir sürenin ardından tamamlanmış olacak.
KİMLER KATILDI?
İki gün ve dört oturum halinde düzenlenen çalıştayın çeşitli oturumlarına katılanların isimleri alfabetik sırayla şu şekilde: Ali Uzun (Sağlık Bakanlığı), Araş. Gör. Barış Yılmaz (Selçuk Üniversitesi), Araş. Gör. Pelin Öğüt (Anadolu Üniversitesi), Aslıhan Çobaner (Sağlık Bakanlığı), Ayşegül Aydoğan (Milliyet gazetesi), Celalettin Cengiz (İstanbul Tabip Odası), Çiğdem Kurtar (Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı), Doç. Dr. Can Bilgili (Yeditepe Üniversitesi), Doç. Dr. Ece Karadoğan Doruk (İstanbul Üniversitesi), Mustafa Sütlaş (BiaNet Yazarı), Mutlu Sereli Kaan (Türk Tabipleri Birliği), Nuray Özger (Anadolu Ajansı), Okan Doğan (Sağlık Bakanlığı), Öğr. Gör. Asuman Kaya (Anadolu Üniversitesi), Öğr. Gör. Banu Zorlutuna (Kadir Has Üniversitesi), Öğr. Gör. Bülent Batmaz (Anadolu Üniversitesi), Prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta (Cerrahpaşa Tıp Fakültesi), Prof. Dr. Coşkun Özdemir (Cumhuriyet gazetesi), Prof. Dr. Erkan Yüksel (Anadolu Üniversitesi), Selma Bıyıklı Kürün (Anadolu Ajansı), Serkut Bozkurt (TV 8), Sevgi Hasipek (Radyo ve Televizyon Üst Kurulu), Uzm. Hande Demiroğlu (Anadolu Üniversitesi), Yalçın Yılmaz (Marmara Üniversitesi), Yeşim Sert Karaaslan (Anadolu Ajansı), Yusuf Ziya Eraslan (Sağlık life dergisi, Ankara Sağlık Muhabirleri Derneği Kurucu Başkanı), Ziyneti Kocabıyık (Literatür dergisi, Eğitim ve Sağlık Muhabirleri Derneği Başkanı).
