Okul Sütü Savaşları, Niçin Uht Süt?
Okul Sütü Projesi 25.03.2012, 2957 sayılı bakanlar kurulu kararı ile artık resmileşti. En geç bir ay sonra da Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından çıkarılacak tebliğ ile usul ve esaslar belirlenecek.
İlköğretim birinci sınıftan beşinci sınıf öğrencilere (beşinci sınıf dahil) uht süt dağıtılması şartı koşuluyor.
Niçin Pastörize Değil de UHT Süt ?
Ülkemizde 1300’ü geçkin sayıda süt ve süt ürünleri üretim ruhsatına sahip firma var. Bu firmaların çoğu kutu süt haricinde diğer süt ve süt ürünleri üretmektedir. Yine Kutu süt üreticileri içerisinde de Pastörize süt üreticisi çok az sayıdadır. Pastörize süt fabrikaları da ülkemizde coğrafi dağılım olarak heterojen bir yapıya sahip. Yani pastörize süt üretim Fabrikaları çarpık bir vaziyette ülke çapında kurulmuş durumda. Hangi ülkede pastörize süt satış ve üretimi fazla ise o ülkede pastörize süt fabrikalarının ülke çapında eşit dağılımı söz konusudur. Devletin yatırım indirimi, vergi muafiyeti, sıfır gümrüklü ithal makine desteklerinde pastörize süt/Uht Süt kurulumu ile ilgili de bu güne kadar GTHB’nın bir tercihinin olmayışı bu çarpık fabrikalaşma yapısının sürmesine yol açıyor.. Ülkemiz UHT süt fabrikalarına artık doymuş vaziyettedir.
Pastörize süt bilindiği gibi ömrü kısa bir süt. Pastörize sütün elde edildiği çiğ sütün tamamen sağım ve nakil şartları soğuk zincirde olmak zorundadır. 7 milyon 600 bin çocuğa bir günde sevk edilecek süt miktarı 7.200.000/ 200 Miligram= 3.800.000 Litrelik süte tekabül ediyor. Üretilmiş pastörize sütün çocuklara ulaşımının her safhasında da soğuk zincir şart.
Bu teknik şartlardan yoksunluk, pastörize süt fabrikalarının ülke çapında düzgün dağılımının olmayışı çocuklara uht sütün dağıtımını ‘’ zorunlu ‘’ kılıyor olmalı. Endüstriyel gıdanın çarpık yapılaşması ‘’hayrına ‘’ çocuklarımız uht süte mecbur edildi…
Pastörize sütte karar kılınsa idi bu durum pastörize süt üretemeyen süt sanayicilerinin gizli protestolarına, pastörize sütçülerin çiğ süt toplama pazarlarını bozma girişimlerine sahne olacaktı. İktidar okul sütü projeleri ile çiğ sütte piyasa düzeni sağlamak ister iken pastörize sütçülerin girdi maliyetleri diğer süt sanayicileri tarafından artırılmış olacaktı. Böyle bir savaşın yaşanmaması için süt sanayicileri, iktidar, çiğ süt üretici resmi birlikleri mutabakatı ile sütte uht ‘dağıtılmasına karar kılındı.
Çiğ Süt Piyasa Düzeninde ‘’Düzeni sağlayamayan ‘’ Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Okul sütü projesinde pastörize sütün temininde yaşanabilecek güçlüklerden dolayı UHT sütü Bakanlar Kuruluna önerdi.
Gerçek Gıda çiğ süte en yakın pastörize süte ulaşım devlet eliyle bile zor olduğu görülüyor..
Satın Alımda MEB devrede Olmayacak.
Bakanlar Kurulu Kararında uygulama usul ve esaslarının GTHB’na vermiş olması ‘’ satın alımı ‘’ GTHB’nın yapacağına işaret ediyor. Uygulama tebliği henüz yayınlanmamış olsa da dağıtılan süt sayılarının icmallerini süt dağıtılan okul idareleri yapacak.
Satın alım işlemlerinin MEB’e verilmeyecek olması aslında MEB’in de istediği bir durum.
2000’ li yılların başında da okul sütü projeleri başlatılmak istenmişti.
Başbakanlık Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu tarafından düzenlenen ilköğretim okullarına süt temini ve dağıtımına yönelik ihaleye katılımda danışıklı fiyat teklifinde bulunmak suretiyle toplam ihale miktarı ve bedelini aralarında eşit şekilde paylaşarak bir anlaşma yapmak suretiyle 4054 sayılı Rekabet Kanun’un 4. maddesini ihlal ettikleri konusunda re’sen Rekabet Kurulu ihaleye teklif veren firmalar hakkında Soruşturma açmıştı. Soruşturma 6 yıl sürmüş 2006 yılında nihayete erdiğinde AK Gıda (Ülker ), Pınar Süt, küçük para cezaları almışlardı. (bakınız , Rekabet Kurulu Kararları- Dosya Sayısı :2002-3-25 (Soruşturma),Karar Sayısı :0636/464-126-Karar Tarihi :26.5.2006)
2012 yılında, şimdilerde gündeme gelen ‘’Okul Sütü Projelerinde ‘’ süt sanayicileri gerçekçi fiyatlarını mı sunacak yoksa bundan 10 yıl önce olduğu gibi rekabet kanunlarına aykırı zımni fiyat anlaşmaları, Pazar, bölge paylaşımı yapacaklar mı ihaleden sonra göreceğiz. İhaleyi yapacak olan Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verilen tekliflerde süt sanayicilerinin fiyatlarda anlaşma ve dağıtım bölgelerinde paylaşım yaptıklarını tespit edebilecek mi ? Yapılan ihalelerde hangi firmaların ne fiyat verdiğini ve hangi dağıtım bölgesini kazandığını kamuoyu ile paylaşması için resmi internet sitesinde bakanlık yayınlanmalıdır.
Çiğ Sütün satın alınmasında ve ambalajlandıktan sonra piyasada ve okul sütü projelerinde rekabet kanunlarına aykırı işlemlerden birçok firma rekabet kanunlarına muhalefetten Rekabet Kurulu tarafından yargılanmışlardı! Hem satın alım hem de satış pazarında !
İhale Komisyonu Kimlerden Oluşmalı?
2001 yılında hazırlara başlanan 2002 yılında ise ihalesi yapılan pilot olarak başlatılmak istenen okul sütü projelerinde gerçekçi rekabet ‘’savaşları ‘’ yaşanmadı. Önümüzdeki aylarda yapılacak ihalelerde ‘’rekabet savaşları mı yoksa fiyat ve dağıtım bölgeleri anlaşmaları mı’’ gerçekleşecek? Göreceğiz. Çiğ Süt Üreticileri Grubu olarak konunun takipçisiyiz. GTHB’nın okul sütü projesi ile ilgili usul ve esasları tebliğinde neler yer alacak merakımızdır. Aslında taslak metni yayınlasalar da bir inceleme fırsatımız olsa!!! 200 miligram dağıtılacak uht sütlerde marka yer alacak mı? 2002 yılında yapılan ihalede marka yer almamıştı. ‘’ Satılamaz ‘’ ibareleri konulma şartı vardı.
‘’Okul Sütü Projesi’’ nin hayata geçirilmesinin ve bu konuda devlet kaynaklarının tahsis edilmesinde esas amaç çiğ sütte fiyat istikrarının koruma amacı olduğunu görüyoruz. Tabii ki fiyat istikrarını korumak sütü ulaşılabilir kılmanın ön şartıdır.
Bu bakımdan satın alma ihale komisyon üyeliğine mutlaka Türkiye Süt Üreticileri Merkez Birliği (TSÜMB) üst düzey yönetiminden bir kişi mutlaka alınmalıdır. Şayet çiğ süt fiyatlarında istikrar hedefleniyor ise!
Dileğimiz gelecek yıllarda okul çocuklarına pastörize süt dağıtılır. Yeter ki süte alışsınlar, biz de onlara çiğ sütü tencerede kaynatarak yoğurt , peynir yapmayı öğretiriz. Gerçek Gıda ile tanıştırırız.
