Maske Gripten Korur mu?
Dün Habertürk’ te İstanbul’ da özel halk otobüslerinde gribe karşı maske dağıtılacağını bildiren bir haber vardı (1).
Röportajlarda halk “Kesinlikle faydalı” ve “Bu tür önlemlerin her zaman olmasında fayda vardır” diyerek memnuniyetini belirtiyor.
Haberde maske dağıtımının 30 ocakta başlayıp 15 gün süreceği ve sadece Anadolu yakasındaki otobüslerde yapılacağı bildiriliyor.
Özel halk otobüsleri kuruluşu “Özulaş’” ın grip salgınının 30 ocakta başlayacağını ve 15 gün süreceğini nereden bildiği ve uygulamanın neden sadece Anadolu yakasında yapılacağı gibi gariplikleri bir tarafa bırakıp “maskelerin” gripten koruyup korumadıklarına bakalım.
İki çeşit maske var
Yüz maskeleri, cerrahi maskeler ve respiratör maskeler olmak üzere başlıca iki çeşit maske vardır.
Modern cerrahi maskeler ve respiratörlerde kullanılan filtreler fibröz (lifsel) yapıdadır ve dokunmamış çok ince ve düz liflerden oluşur. Bu maskelerin koruyuculuğunu liflerin çapı, gözenekliliği (açık alanların liflere oranı) ve filtre kalınlığı belirler.
Bazı liflerin elektrostatik özellikleri de vardır. Bu sayede nefes almayı etkilemeden, daha çok taneciğin tutulması sağlanmış olur.
Filtreler, büyüklükleri 1-100 mikron ve akım hızları da 10-100 l/dakika olan partikülleri tutabilecek özellikte olmalıdır.
Cerrahi maskeler
Cerrahi maskeler yüzü ve ağzı kapatan gevşek bağlantılı, bir kullanımlık maskelerdir. Bunlar hastaları hemşire, hastabakıcı, doktor, teknisyen gibi sağlık personelinin tükürük ve solunum yolu salgılarıyla saçabileceği mikroplardan korumak için kullanılır.
Maskelerin kalınlıkları ve buna göre de koruyuculukları farklıdır. Bu maskeler hem yüze sıkı oturmadıklarından ve hem de filtre edici özellikleri fazla olmadığından öksürme, hapşırma ile havaya karışan çok küçük taneciklere karşı koruma sağlamazlar.
Cerrahi maskeler 5 mikrondan büyük toz ve partiküllerden korur. Oysa virüsler 0,023 ile 0,28 mikron aralığındadır. Bu sebeple virüsler ameliyat maskesinin lif aralıklarından içeriye sızar.
Maskeler, virüslerin geçmesini engellemez ama içinde virüs bulunan büyük damlacıkları tuttuğu için koruyucudur.
1 saat kullanılabilir
Maskeler aynı zamanda maskeyi takan kişileri de korur ama bunlar çok küçük partiküllerin solunmasına engel değildir. Cerrahi maskeler bir kere kullanılmalı ve daha sonra çöpe atılmalıdır.
Maske zarar görmüş veya kirlenmişse ya da nefes almak rahat değilse yenisi ile değiştirilmelidir. Cerrahi maskeler bir saat kullanılmalıdır. Maske değiştirildikten sonra eller mutlaka yıkanmalıdır.
Ameliyat maskeleri daha ucuz ve kullanımı kolaydır.
Respiratör maskeler
N95 ve diğer respiratör maskeler hava yolu ile bulaşan hastalıklara karşı daha koruyucudur.
Respiratörler, partiküllere karşı koruyucu özelliklerine göre N, P ve R harfleri ve 95, 99, 100 rakamları ile isimlendirilir. Buna göre 9 tür maske vardır.
N95 olarak isimlendirilen respiratör filtreleri partiküllerin yüzde 95’ini tutabilir. Bunların yüzde 99’unu tutanlar 99 ve yüzde 99.97’sini tutanlar ise 100 rakamları ile tanımlanır. Bu maskeler 0,023 ile 0,28 mikron aralığında olan virüslere karşı koruyucudur.
Bunlar da tıpkı cerrahi maskeler gibi bir kere kullanıldıktan sonra atılmalıdır. Maskeyi çıkardıktan sonra veya maske henüz takılı durumda iken maskeye dokunulduğunda el temizliğine dikkat etmek gerekir.
Çocuklarda tam koruma sağlamıyor
Respiratör maskeler havanın kenarlardan girmemesi için yüze sıkıca oturmalıdır.
Respiratörle temas eden deri yüzeyi ancak temiz ve tıraşlı ise tam yerleşim sağlanabilir. Sakal, uzun bıyık ve kirli sakal respiratör etrafından kaçaklara sebep olur; solunum zorlaşır, respiratör hasar görür ya da vücut sıvılarıyla temas ederse güvenli bir bölgeye giderek maskenin değiştirilmesi gerekir.
N95 respiratörler yüze tam oturmayacağı için çocuklar ve sakalları olanlar için uygun değildir ve koruyuculukları çok daha azdır. Ayrıca yüzlerinde yara veya yara izi olanlar, takma diş ve gözlük kullananlar ve yoğun makyaj yapanlarda da sorunlar yaşanabilir.
Respiratörün yerleşimini en kolay test etme yolu; kullanma talimatına göre takıldığına emin olunduktan sonra birkaç kez kuvvetli bir şekilde nefes alıp vermektir. Eğer maske doğru yerleştirilmişse, soluk alıp verme sırasında içe ve dışa doğru hareket etmesi gerekir ve kenarlardan bir hava kaçağı olmamalıdır.
Respiratörler yaklaşık 8 saat boyunca süren bir etkinliğe sahiptir.
Kronik kalp, solunum hastalıkları olanlar ve bu sebeple nefes darlığı çekenlerin N95 respiratörleri kullanmaları zor olabilir. Bu kişiler nefes verme valfları olan ve aynı zamanda ısınmayı da azaltan maskeleri tercih etmelidir. Respiratörlü maskeler daha pahalı ve kullanımı daha zordur.
Gelelim neticeye
Cerrahi ve respiratör maskelerin ne kadar koruyucu oldukları 3 sene evvelki domuz gribi salgını sırasında çok tartışılmıştı.
Her iki tip maskenin de gribe karşı kesin koruma sağladığını ortaya koyan bilimsel verilere sahip değiliz.
Grip bakımından ağır risk altında olanlar kapalı, kalabalık mekânlarda (otobüs) ve hasta kişilerle temas ederken maske kullanmaları faydalı olabilir ama sağlıklı olan herkesin maske takmasının mânâlı olduğu söylenemez.
Ne cerrahi ne de N95 maske gribe karşı yüzde yüz koruyucu değildir.
KAYNAK
1. http://www.haberturk.com/saglik/video/gribe-karsi-maske/82078
