Kutsal Bilgi ve Devlet Adamlığı (I)
Türkiye Cumhuriyeti, bugün "kader" günlerinden birini yaşamakta...
Vaki oylama, netice itibarıyla ülkemiz ve milletimiz açısından fevkalade önemli.
Ancak, oylamanın sonucu her ne olursa olsun, akil insanlar, münevverler, kanaat önderleri ve umur görmüş, bilge devlet adamları, gerektiğinde tarihi, sabık ve kadim rollerini mutlaka üstlenerek görevlerini ifa ve icra edeceklerdir.
Peki, milletine yön veren ve onları peşinden sürüklemesini bilen gerçek Türk devlet adamlarının vasıfları neler idi? Günün önemini idrak, sonrasını soğukkanlılıkla ifa, ikmal ve değerlendirebilmek bakımından, Türk devlet adamlarının "milli beka" ve "milletlerin kaderi üzerinde" oynadıkları roller ile vazifeleri hatırlamakta ve hatırlatmakta yarar var: .
DEVLET ADAMININ VASIFLARI:
Bilge olmalı. Asya Hunlarından beri bilinen ve "medeni siyaset ve idare de hâkim" tabirinin karşılığı olan "Bilge" sözü, Türkçenin köklü kelimelerindendir. Bir Türk hükümdarı, devlet adamı ve hatun'una "bilge" sıfatının verilmesi, bilgeliğin Türk idarecilerinden istenen başlıca şart olduğunu gösterir. "Bilge kağan cesur kağan imiş, buyruğu da bilge imiş" (1)
Akil, âlim, pratik-berrak zekâ sahibi ve bilgili; Namuslu, şerefli, yüksek karakterli, cesaretli, kuvvetli ve kahraman olmalı. Asil soydan gelmeli. Damarlarında Türk soyunun asil kanı akmalı, imanı ve ameli bir, samimi ve şuurlu Müslüman olmalı. "İki türlü asil insan vardır: Bunlardan biri bey, biri âlim, bunlar insanların başıdır." (2)
Dürüst olmalı, doğruluktan ayrılmamalı. "Hükümdarlığın temeli doğruluktur.
Hüküm ve hikmet sahipleri doğru olursa, dünya huzura kavuşur. Güneş hiç küçülmez, bütünlüğünü daima muhafaza eder, parlaklığı hep aynı şekilde kuvvetlidir. Devlet adamının tabiatı da ona benzer, doğruluk ile doludur ve hiç bir vakit eksilmez. Saadetle yükselmek için insana doğruluk lazımdır. İnsanlık doğruluğun adıdır. İnsan nadir değil, insanlık nadirdir, insan az değil, doğruluk azdır. Amirin sözü doğru olmalı, tavır ve hareketi itimat telkin etmelidir ki, halk ona inansın ve huzur içinde yaşasın. Tanrı onları doğruluk için bu mevkie getirir, doğru olsunlar ve doğruluk ile yaşasınlar diye...
Fazilet sahibi olmalı. "Ey hükümdar yatacağın yer, şüphesiz mezardır, onu iyilikler ile süsle. Tanrının yarattıklarına karşı iyi ol ve temiz kalple muamele et." (2)
Sözünde durmalı ve verdiği sözden dönmemeli. "Sözünde durmayan hükümdara ümit bağlama, ömrün boşuna geçer ve perişan olursun. Hükümdarın sözü ve gönlü iyi olursa, onun hizmetinde bulunanlar doğruluk yolunu tutarlar."
Hasis olmamalı, eli açık olmalı. "Hizmetkâr darlıkta kalır ve muhtaç duruma düşerse, onun sıkıntısını duyan hükümdar ihsan fermanını göndermelidir. Hasis bir hükümdar memleketine hâkim olamaz, hasislik ile hükümdarlık birbirine düşmandır. Hasise karşı her yerde isyan edilir. Bu dünyada böyle adet olmuştur: Hasise söverler, cömerdi överler."
Yumuşak huylu, alçak gönüllü, himmet ve hayâ sahibi, İhtiyatlı olmalı., "Bir memleketin bağı ve kilidi iki şeyden ibarettir: biri tedbir (ihtiyatlılık), biri kânun. Bunlar esastır. Hükümdarlar düşmanı ihtiyat ile vurmuşlar, ihtiyatı terk ettiklerinde ise ihmalkârlık ile hükümdarlığın bağlarını çözmüşlerdir."
Uyanık olmalı., "Gafil olma, gafil olursan, bu hükümdarlık gider, gafil insan her iki dünyada bedbaht olur. İnsanı uyutan bu gaflettir. Uyuyan insan işini-gücünü bırakır. İnsan bu gaflete hiç düşmese idi, o melek olur ve yalnız ibadet ederdi." İhmalkâr olmamalı.
Aceleci değil, sabırlı olmalı., "Hiç bir işte acele etme, sabret, kendini tut, kul sabırlı olursa, hükümdarlık mertebesini bulur. Sabır ve sükûnet hükümdarlık için bir ziynettir, bunlar hükümdarlığın başta gelen meziyetledir. Din işinden başka işlerde acele etme.
Devlet adamları ve millet memurları arasında rüşvet, iltimas, haram, yalan-talan erbabı türer ve hâkim hükümet bunları talim, terbiye ve tecziye etmezse; Bil ki, bir ve beraberdirler.
(1) : Kitâbeler, (2) : Kutadgu Bilig
