Kolesterol Teorisi Nakavt Oldu
Bundan altı ay kadar önce yayınladığım “İlaç sağlık için değil para için üretiliyor” başlıklı makâlemde Roche firmasının iyi kolesterolü yükselten “dalcetrabip” isimli ilaçla yaptığı altı çalışmayı da durdurduğunu açıkladığını bildirmiş ve şunları yazmıştım (1):
“Firma, sebep olarak da kısa adı DSMB (Data and Safety Monitoring Board) olan Veri ve Güvenlik Gözetim Kurulu’ nun bu ilaçla yapılan çalışmaların “klinik olarak etkili olmadıklarının” anlaşıldığını bildirmesini gösterdi.
Roche tarafından yapılan açıklamada ilaçla ilgili herhangi bir emniyet sorununun olmadığının bildirilmiş olmasına doğrusu pek de inanamadım.
Bana sorarsanız, aynı durumun aynı proteini engelleyen dalcetrabip ile de ortaya çıkması çok muhtemel ama DSMB yetkilileri “Nasıl olsa çalışmalar durduruldu. İlacın bir de güvenlik sorunu vardı diyerek Roche’ un moralini büsbütün bozmayalım” diye düşünmüş olabilirler.”
Yeni araştırma beni haklı çıkardı
Amerikan Kalp Derneği’ nin (AHA) Los Angeles’ teki toplantısında sunulan ve New England Journal isimli derginin son sayısında on-line olarak yayınlanan araştırma bu sözlerimde ne kadar haklı olduğumu gösterdi (2).
Bu çalışma ilacın işe yaramamasında önceki deneylerde görülmeyen aksi tesirlerinin de rolünün olduğunu ortaya koydu.
Kısa adı ‘dal-OUTCOMES’ olan ve yeni akut koroner sendrom geçiren ve 45 yaşın üzerinde olan 15.871 hasta üzerinde yapılan çalışmada dalcetrabipin iyi kolesterolü (HDL) yüzde 30 oranında artırdığı fakat kötü kolesterol (LDL) üzerine bir etkisi olmadığı belirlendi.
Dalcetrabip kullananlarda kan basıncının ortalama olarak 0.6 mm Hg; CRP’ nin de 3 ay sonra az miktarda ama anlamlı derecede arttığı görüldü.
31 ay sonra sonlandırılan araştırmada ölüm, yeni bir kalp krizi, felç veya göğüs ağrısı sebebiyle hastaneye yatma gibi olaylar dalcetrabip kullananların yüzde 8.3’ ünde, plasebo kullananların ise yüzde 8’ inde tespit edildi.
Araştırmanın başı olan Gregory Schwarz’ un açıklamaları şöyle (3):
“Dalcetrabipin daha önce kan basıncını etkilemediği belirlenmişti ama çalışmamızda ilacın tansiyon yükseltici etkisi tespit edildi ve bu da bizim için sürpriz oldu.
Bu gruptan olan Merck’ in anacetrabip ve Lilly’ nin evacetrabip isimli ilaçları ile 1.000 veya 1.500 kişi ile yapılan deneylerde kan basıncının etkilenmemiş olması bu büyüklükte faz 3 çalışmalarında da aynı sonucun elde edileceği manasına gelmez.
İlaçların küçük fakat önemli aksi tesirlerini belirlemek için geniş kapsamlı faz 3 araştırmaların ne kadar önemli olduğu bir kere daha ispat edildi.”
Merck ve Lilly telaş içindeler
Dalcetrabip çalışmalarının hüsranla sonlanması CEPT inhibitörü ile deneyleri devam etmekte olan Merck ve Lilly firmalarını telaşa düşürdü ve ilaçlarını savundular.
Anacetrabip ve evacetrabipin de CEPT inhibitörlerinden olduğu fakat bunların dalcetrabipin aksine iyi kolesterolü yüzde 130-140 oranında artırırken kötü kolesterolü de yüzde 40 oranında azalttıkları, dolayısıyla farklı mekanizmalara sahip oldukları açıklandı.
Her iki ilaçla yapılan faz 2 çalışmalarında herhangi bir olumsuzluk tespit edilmediği ve 20 binden fazla hasta üzerinde devam eden faz 3 çalışmaların 2015’ de sonuçlanacağı bildirildi.
Her iki firma da ilaçlarının ‘blockbuster’ yani satış rekoru kıran ilaçlar olacağını umuyorlar.
Dalcetrabip ne işe yarıyor?
Dalcetrabip, bir CETP (kolesteril-ester-transfer-protein) inhibitörü.
CETP, normalde HDL-kolesteroldeki kolesterolü düşük dansiteli (LDL) veya çok düşük dansiteli (VLDL)transfer ediyor. Bu olay CETP-inhibitörleriyle engellendiğinde HDL artıyor ve LDL de düşüyor.
Bu olay tam da bizim “kolesterol teorisine tapanların” istediği bir olay. Adeta, bundan iyisi Şam’ da kayısı!
Ama gelin görün ki kalp damar hastalıkları, kalp krizleri ve felçler rakamları tedavi etmekle önlenemiyor.
Gelelim neticeye
Kalp krizlerinin de felçlerin de esas sebebi olan aterosklerozun (damar sertliği), sadece bir “iyi-kötü kolesterol meselesi” olmadığı her geçen gün daha iyi anlaşılıyor.
Bu hastalıkların kötü kolesterolü düşüren veya iyi kolesterolü yükselten ilaçlarla önlenemeyeceğini ve tedavi edilemeyeceğini ilaç üreten firmalar da eninde sonunda kabul etmek zorunda kalacaklar.
Kalp ve damar hastalıkları ve bunlara bağlı ölümler kolesterol ilaçlarıyla değil, sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz, fazla kiloların verilmesi, sigara ve alkol içilmemesi, stresten uzaklaşma, düzenli uyku ile önlenebilir.
KAYNAKLAR
2. http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1206797?query=featured_home#t=articleTop
