Kimler genel sağlık sigortası primi ödeyecek? Eş ve çocukların durumu ne olacak? Gelir tespitinde neye bakılacak? Part time çalışanlar prim ödemek zorunda mı?

Okurlarımızdan genel sağlık sigortasıyla ilgili her gün yüzlerce soru geliyor. Gerçekten herkes ne olacağı konusunda endişeli ve çoğu kişinin de uygulama konusunda bilgilendirmeye ihtiyaçları var gibi görünüyor. Bu köşede bir kaç yazımda okurlarımızı aydınlatmaya çalıştım. Önceki gün ev hanımlarının eşlerinden sağlık yardımı alacaklarını yazdım ama o kadar çok soru var ki, konuyu ayrıntılı incelemek gerekecek.

Eş ve çocukların durumu

Öncelikle genel sağlık sigortasında eş ve çocukların durumunu iyice anlatmak gerekiyor sanırım. Çalışan sigortalılarla SGK’dan emekli olanlarla (sosyal güvencesi olan kişiler) bunların eşleri, hak sahibi çocukları ve hak sahibi anne-babası GSS primi ödenmeden sağlıktan yararlanacak. Bunların ayrıca GSS primi ödemesine gerek yok. İşsizlik sigortası kapsamında sağlık yardımı alanlar da bu dönemde prim ödemeyecek. Sigortalı olarak çalışan, isteğe bağlı sigorta primi ödeyen veya SGK’dan emekli aylığı alan kişilerin kendileri zaten genel sağlık sigortasından yararlanabiliyor.

Buna göre sigortalı olarak çalışan, isteğe bağlı sigorta primi ödeyen veya SGK’dan emekli aylığı alan kişilerin;

-Eşi,

-18 yaşını, lise ve dengi öğrenim veya 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nda belirtilen aday çıraklık ve çıraklık eğitimi ile işletmelerde mesleki eğitim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış evli olmayan çocukları,

-Yaşına bakılmaksızın bu kanuna göre malul olduğu tespit edilen evli olmayan çocukları,

-Geçimi sigortalı tarafından sağlanan, her türlü kazanç ve irattan elde ettiği gelirler toplamı yürürlükte bulunan asgari ücretin net tutarından daha az olan ve diğer çocuklarından sağlık yardımı almayan ana ve babası, bakmakla yükümlü olunan kişi sayılacaktır. Bunlar herhangi bir prim ödemeyecek. Öğrencilerin anne-babaları üzerinden sağlık yardımı alması için mutlaka aktivasyon yaptırmaları gerekecek. Müstehaklık sorgulamasında öğrenci olmasına rağmen müstehak olmayanlar mutlaka öğrenci belgeleri ile SGK’na başvurmalı ve aktivasyon yaptırmalılar. Örneğin, 22 yaşında üniversite öğrencisi bir erkek çocuğun sağlık yardımı almaya devam etmesi, prim ödemek zorunda kalmaması için okuldan alacağı öğrenci belgesini SGK’na vererek aktivasyon yaptırması gerekiyor.

Anne-babasına kendi üzerinden sağlık yardımı verilenler endişe ediyor. Bu uygulama devam edecek. Bunda bir değişiklik yok.

Ancak, eğitime devam etmeyen 18 yaşını bitirmiş erkek çocuklar ile 25 yaşını doldurmuş üniversite öğrencisi erkek çocuklar gelir testine girerek eğer kişi başına 295,50 TL’den fazla gelirleri olursa genel sağlık sigortası primi ödemek zorunda kalacak.

**

YURT DIŞINDA YAŞAYANLAR

Yurt dışında yaşayan Türk vatandaşlarının adrese dayalı nüfus kayıt sisteminde ikametleri Türkiye’deki adresleri kayıtlıysa SGK otomatik olarak bu kişileri de genel sağlık sigortası kapsamına koyacak. Ve bunlar da gelir testi sonucuna göre prim ödemek zorunda kalabilecekler. Eğer nüfus müdürlüğünde ikamet adresi yurt dışı olarak düzeltilirse genel sağlık sigortası primi ödemeyecekler. ****

PART-TİME ÇALIŞAN PRİM ÖDEYECEK

Part-time çalışan işçilerin, bugüne kadar bir yıl içinde 30 gün prim ödemeleri halinde sağlık yardımlarından faydalanma hakkı vardı. Ancak artık kısmi süreli part-time veya çağrı üzerine çalışanlar ile ev hizmetlerinde ay içerisinde 30 günden az çalışan sigortalıların 01 / 01 /2012 tarihinden itibaren eksik günlerine ait genel sağlık sigortası primlerinin 30 güne tamamlamaları gerekecek. Raporlu personel için bu şekilde primlerin 30 güne tamamlanmasına gerek yok. Ancak bir ayı aşan ücretsiz izinlerde genel sağlık sigortası primlerinin ödenmesi gerekecek.

Kısmi süreli part-time veya çağrı üzerine çalışan sigortalıların eksik günlerini isteğe bağlı sigortalı olarak tamamlayabilmesi mümkündür. Bu kapsamda prim ödeyenler isteğe bağlı sigorta ile hem emeklilikle ilgili malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primlerini ve hem de sağlıkla ilgili genel sağlık sigortası primlerini ödemiş olacaklar. Bu kapsamda ödenen isteğe bağlı sigorta primleri emeklilik açısından SSK (4/a) sigortalılığına sayılacak.

Kısmi süreli part-time veya çağrı üzerine çalışan sigortalılardan isteğe bağlı sigorta primi ödemeyenlerin, 01 / 01 /2012 tarihinden itibaren eksik günlerine ait genel sağlık sigortası primlerinin 30 güne tamamlamaları gerekecek.

01 / 01 /2012 tarihinden itibaren ilk defa çalışmaya başlayacak olanların işverenleri tarafından verilen sigortalı işe giriş bildirgesinde, "4857 sayılı Kanun'un 13 ve 14'üncü maddelerine göre kısmi süreli veya çağrı üzerine yada ev hizmetlerinde 30 günden az çalışıyor mu ?" alanı bu sigortalıların genel sağlık sigortalısı olup olmadıklarının belirlenmesini teminen zorunlu alan haline getirilmiştir. İşverenler, bu kapsamda çalıştıracakları sigortalılar için "Evet" seçeneğini işaretlemeleri halinde "Zorunlu çalışılan gün sayısı" alanını da işaretleyecekler.

01/01/2012 tarihinden önce part-time iş sözleşmesi ile ay içinde 30 günden eksik çalışan sigortalıları bulunmakla birlikte işe giriş bildirgesi verilmesi aşamasında "4857 sayılı Kanun'un 13 ve 14'üncü maddelerine göre kısmi süreli veya çağrı üzerine yada ev hizmetlerinde 30 günden az çalışıyor mu?" alanını işaretlememiş olan yada bu alanda hayır işaretlemiş olan işverenlerin e-bildirge şifresi ile "Sigortalı işe giriş ve işten çıkış bildirgesi" verme menüsüne girerek http://app.sgk.gov.tr/SigortaliTescil/amp/loginldap) işe giriş güncelleme alt menüsüne girerek güncelleme yapmaları gerekmektedir. Eğer aralık ayında giren kişiler için işe giriş bildirgesinde bu işlem yapılmamış ise bunlar içinde yapılmalıdır.

Kişilerin gün sayıları daha sonra değişebilir. Sadece tescil edilirken bu bilgiler kullanılacak olup, kişinin gün sayısı az veya daha çok olursa ödenecek prim tutarı gün sayısına bağlı olarak değişecektir. Gün sayısının değişmesi sorun yaratmayacaktır. Yani, çağrı üzerine çalışan bir kişi için bir ay 3 gün çalışması, diğer bir ay 14 gün çalışması sorun oluşturmayacaktır. Kişi genel sağlık sigortası primlerini 30 güne tamamlayacak kadar prim ödeyecektir.

SGK tarafından yapılan duyuru ile esas itibariyle bu kapsamda part-time çalışan kişilerin prim ödemelerinin gerektiğinin anlaşılması halinde kaç gün üzerinden prim ödemelerini tespit için kullanılacak. Burada işverenlerin işe giriş bildirgesinde yapacakları bu düzeltme ile SGK otomatik tescil yapma imkânına kavuşacak ve GSS prim ödeme ve takip yükümlüsü kişilerin kendisi olacak.

Bildirim yapmayan ya da eksik bildirim yapan işverenler için aylık prim ve aylık prim ve hizmet belgesinin verilme süresinden sonra (ayın 1'i ila 30'u arasında ücret alanlar için takip eden ayın 23'ü, ayın 15'i ila 14'ü arasında ücret alanlar için takip eden ayın 7'si) sigortalılar re'sen tescil edilecekler.

Prim ödenmesi ve gelir testi yaptırmada yükümlülük kişilerde olup, şirketin yasal sorumluluğu işe giriş bildirgesinde güncelleme yapılmasına ilişkindir.

Sigortalıların için genel sağlık sigortası primi asgari ücret üzerinden oluşturulmuş olup aile içindeki kişi başına düşen gelirin tespiti için sigortalıların ikametlerinin yer bulunduğu sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfına müracaat etmeleri gerekmekte olup, sigortalıların gelir testi yaptırmak istememeleri halinde aile içindeki gelirin kişi başına düşen aylık tutarının, asgari ücretin iki katından fazla olduğu kabul edilerek prim tahsilatı yapılacaktır.

Ancak bunların haricindeki, part-time, çağrı üzeri ve ev hizmetlerinde 30 günden az çalışanlar, işsiz olup sosyal güvencesi olmayan vatandaşlar zorunlu genel sağlık sigortası kapsamında prim ödeyerek veya primleri devletçe ödenerek sigortalı yapılacak. Bu kapsamdaki kişileri SPAS adlı programı marifetiyle kapsama alıp, ödeyecekleri primleri SGK tahakkuk ettirecek. Bu kişiler primlerini de bankadan ödeyecekler. Ancak sistemde önemli sorunlar var. Rapor, puantaj kaydı, iş kanununa göre verilen ücretsiz izinler veya buna benzer nedenlerle eksik günü olanların GSS primlerini 30 güne tamamlama zorunluluğu olmadığı için, uygulamada bir çok kişi part-time olanların statüsünü değiştirecek. Bence, SGK part-time işçilere zorunlu GSS primi ödemesi zorunluluğunu kaldırmalıdır. Atılan taş, ürkütülen kurbağaya değmiyor. SGK’ya da, çalışana da, işverene de yazık ediliyor.

***

KİMLER PRİM ÖDEYECEK

Sosyal güvencesi olmayanlardan 1 Ocak 2012-30 Haziran 2012 dönemi için, aylık GSS primi, aile içindeki gelirin kişi başına düşen aylık tutarına göre;

1) Asgari ücretin üçte birinin (295.50 TL) altında ise GSS primleri devlet tarafından ödenecek,.

2)Asgari ücretin üçte biri (295.50 TL) ile asgari ücret arasında ise, 295.50 x %12 = 35.46 TL,

3) Asgari ücret (886.50 TL) ile asgari ücretin iki katı arasında ise, 886.50 x %12 = 106.38 TL,

4) Asgari ücretin iki katından (1.773 TL) daha fazla ise, 1.674 x % 12 = 212.76 TL,

olacaktır. GSS primleri ödenmez ise sağlık yardımı verilmeyecek. Bu nedenle part-time çalışanların mutlaka gelir testini 31 Ocak tarihine kadar veya yeşil kart vizesi bittikten sonra bir ay içinde yaptırmaları gerekiyor.

****

GELİR TESPİTİNDE NEYE BAKILACAK?

Başvuru, kişinin Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sisteminde kayıtlı ikametgâhının bulunduğu il veya ilçe idarî sınırları içindeki Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfına yapılacak.

Re’sen genel sağlık sigortası tescili yapılan kişilerin gelir testi işlemleri, SGK veya ilgili Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı tarafından ailenin yazılı muvafakati alınarak Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı tarafından sonuçlandırılacak.

Gelir tespiti yapılması için başvuracak kişiler, gelir tespitine esas teşkil edecek göstergeleri içeren başvuru formu ile müracaat edecekler. Ancak, başvuru işleminin kanunî temsilciler tarafından yapılması hâlinde mahkemeden alınmış karar örneği, vekil tarafından başvuru yapılması hâlinde vekâletname örneği başvuru formuna eklenecek.

Gelir tespitinde aile olarak, aynı hane içinde yaşayan eş, yaşlarına bakılmaksızın evli olmayan çocuk ve genel sağlık sigortalısı olarak tescil edilecek kişinin ana ve babası esas alınacak. Aynı hanede yaşamayan ve öğrenim nedeniyle başka bir hanede yaşayan evli olmayan çocuklardan 25 yaşını doldurmayanlar gelir tespitinde aile içinde değerlendirilecek. Gelir tespiti işlemlerinde hane olarak adrese dayalı nüfus kayıt sisteminde yer alan adres dikkate alınacak. Aynı adreste birden fazla aile olması halinde her bir aile için ayrı ayrı gelir tespiti işlemi yapılacak.