Jet Lag: Vücut Saatinin Şaşkınlığı
Uçaklar günümüzün en hızlı ve modern ulaşım araçları. Hele de kıt’alar arası seyahatlerin uçaklar sayesinde ne kadar kolaylaştığını, kısaldığını ve rahatladığını hepimiz biliyoruz.
Uçakların bu iyi tarafları yanında bazı olumsuzlukları da var elbette. Bunlardan biri de doğudan batıya ya da batıdan doğuya çok uzun 
mesafeli uçuşlardan sonra ortaya çıkan ve gidilen yerdeki zamana uyum sağlama kusuru olan jet lag’dır.
Diyelim ki, İstanbul’dan Amerika’ya gideceksiniz. Uçağınız Yeşilköy’den öğle saatlerinde havalanmışsa, 12 saat sonra, yine bir öğle vakti New York’a ineceksiniz. İstanbul’da saat gece yarısını gösterirken ve uyku vaktiniz gelmiş iken, tekrar gündüzü yaşamak zorunda kalacaksınız. Jet lag, vücudunuzun bu yeni zamana uyumda göstereceği uyumsuzluktur.
Jet lag ismi verilen bu rahatsızlığın başlıca belirtileri uyku bozuklukları, bitkinlik, yorgunluk, zihinsel ve fiziksel performansta azalma, sinirlilik ve mide –bağırsak sistemi ile ilgili şikayetlerdir. Bazı kişilerde baş ağrısı ve kulaklarda uğultu ve çınlamalar da ortaya çıkabilmektedir. Belirtilerin şiddeti kişiden kişiye değişir, ama genel olarak yaşlılar daha çok rahatsız olurlar.
Jet lag’in sebei normal uyku-uyanıklık düzeninin bozulmasıdır. Bu durumun, uzun mesafeli araba, tren, vapur yolculuklarında görülmemesinin nedeni, seyahat yavaş olduğu için organizmanın değişen zaman dilimlerine uyum sağlayabilmesidir.
Jet lag’in ortaya çıkmasını etkileyen faktörlerin başında seyahatin süresi, seyahat gününün zamanı, kalkışın ilk uyku perioduna uzaklığı gelir. Az uyumaya alışık olanlar ile gece yaşamı olanlar, çok uyuyan ve sabah erken kalkmaya alışık olanlara göre daha az etkilenirler. Seyahatten evlerine dönenler ise bu rahatsızlığına çok daha fazla yatkındırlar, çünkü kişiyi bekleyen günlük monoton yaşam veya iş stresi jet lag oluşumunu kolaylaştıran faktörlerdir. 5-15 gün sürebilen jet lag rahatsızlığı, batıdan doğuya uçuşlarda daha belirgindir.
Jet lag nasıl önlenir?
Uçak yolcuları daha fazla sıvı almaya teşvik edilmelidir, çünkü uçakların kuru havası jet lag’in ortaya çıkışını kolaylaştıran olumsuz bir faktördür.
Kısa etkili hipnotikler (uyku ilaçları) kullanılabilir. Etkili olabilecek en düşük doz seçilmelidir.
Sosyal alışkanlıkların yolculuk boyunca sürdürülmesi, yani alışık olunan zamanda yemek yenmesi, uyumaya çalışılması… da etkili bir önlem olabilir.
Jet lag’a karşı özel bir diyet de önerilmektedir. Buna göre belirli zamanlarda kafein ve değişmeli olarak yüksek karbonhidrat ve yüksek protein alınabilir.
Melatonin de bu rahatsızlığın önlenmesinde denenmiş ve olumlu sonuçlar alınmış maddelerden biridir.
