İşsizin Umudu İşsizlik Sigortası
Çalışanların karşı karşıya bulundukları en önemli sorunlardan birisi de işsizliktir. İşsizlik sigortasının uygulamaya konulmasıyla hem toplumda fazlasıyla yaygın olan kayıtdışı istihdamın önlenmesi hem de çalışanların işsiz kalma korkusuyla maruz kaldıkları sosyal sıkıntıların azaltılması amaçlanmıştır. Kendi istek ve iradesiyle işsiz kalanlar işsizlik sigortasından yararlanamamaktadır.İşverenlerin, işsizlik sigortası primlerini, sigortalının prime esas kazancının toplamı üzerinden yüzde 1 sigortalı ve yüzde 2 işveren olmak üzere toplam yüzde 3 oranında tahakkuk ettirerek ilgili olduğu ayı takip eden ayın sonuna kadar Sosyal Güvenlik Kurumu’na ödemeleri gerekmektedir. Herhangi bir şekilde, işçinin sigortalılık durumunun sona ermesi halinde, o ana kadar işçiden ve işverenden kesilen işsizlik sigortası primleri ile Devlet payı iade edilmemektedir.İşsizlik sigortasından, işsiz kalan sigortalılara işsizlik ödeneği dışında bazı ek imkanlar da sağlamaktadır. Buna göre işsizlik sigortasından yararlanmaya hak kazanan kişi işsiz kaldığı süre içindeki tedavilerini yaptırabilecek, yeni bir iş bulması için devletten yardım alacak, meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitiminden yararlanabilecektir.Aşağıda önce işsizlik sigortası yardımlarına hak kazanılabilmesi için gerekli prim ödeme ve işsizlik ödeneğine hak kazanma süreleri açıklanmış, devamında da iş sözleşmesinin hangi hallerde feshedilmesi durumunda işsizlik ödeneğinden yararlanılabileceği açıklanmıştır.
4447 Sayılı Kanun uyarınca sigortalı sayılanlardan hizmet akitleri aşağıda belirtilen hallerden birisine dayalı olarak sona erenler, Türkiye İş Kurumu’na süresi içinde şahsen başvurarak yeni bir iş almaya hazır olduklarını kaydettirmeleri, hizmet akitlerinin sona ermesinden önceki son üç yıl içinde en az 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş ve işten ayrılmadan önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olmaları kaydıyla işsizlik ödeneği almaya hak kazanırlar.
Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olanlardan, son üç yıl içinde;
a) 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün,
b) 900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün,
c) 1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün süre ile işsizlik ödeneği verilmektedir. Ancak hizmet akitleri 4447/51. Madde kapsamında sona eren sigortalı işsizin, hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün içinde, hizmet akdi devam etmekle birlikte hastalık, ücretsiz izin, disiplin cezası, gözaltına alınma, hükümlülükle sonuçlanmayan tutukluluk hali, kısmi istihdam, grev, lokavt, genel hayatı etkileyen olaylar, ekonomik kriz, doğal afetler nedeniyle işyerinde faaliyetin durdurulması, işe ara verilmesi veya sigortalının çalışamamış olması halinde, 120 günün hesabında prim yatırılmayan bu süreler kesinti sayılmamaktadır. Prim yatırılmayan süreler için Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtları esas alınmakta, ayrıca belge istenmemektedir.
31 Ocak 2009 tarihi itibariyle, fonun toplam gelirleri; 13 milyar 711 milyon TL işçi ve işveren primi (gecikme zammı dahil), 4 milyar 552 milyon TL devlet katkısı, 12 milyon 024 bin TL İdari para cezası ve 24 milyar 431 milyon TL faiz geliri, 31 milyon 452 bin TL İade girişi olmak üzere toplam 42 milyar 738 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Fonun toplam varlığı, işsizlik sigortası giderleri 3 milyar 592 milyon TL ve ücret garanti fonu gideri 9 milyon 702 bin TL düşüldükten sonra, 39 milyar 136 milyon TL’dir.
İşsizlik sigortasının uygulamaya başladığı Mart 2002 tarihinden 31.01.2009 tarihine kadar sisteme 1.533.804 kişi başvuruda bulunmuş, 1.352.819 kişi işsizlik ödeneği almaya hak kazanmıştır. Mart 2002 tarihinden Ocak 2009 tarihine kadar toplamda 1.915.739.264,89.-TL ödemede bulunulmuştur. Ocak 2009 ayında işsizlik ödeneğinden yararlanmak üzere 78.555 kişi İş-Kur’a başvurmuştur. Ocak 2009’da 244.359 kişiye 87.035.304 TL ödeme yapılmıştır.
