08 May
İş Kazası Sonucu Sağlanan Haklar Nelerdir?
İş kazası tanımı ve kapsamda olanlar Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ile 5 inci maddesinin (a), (b), (c), (e) ve (g) bentlerinde sayılan sigortalılar ile Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde sayılan sigortalıların iş yerinde bulunduğu sırada meydana gelen olaylar iş kazası sayılacaktır.
İş kazası tanımı ve kapsamda olanlar
Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ile 5 inci maddesinin (a), (b), (c), (e) ve
(g) bentlerinde sayılan sigortalılar ile Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde sayılan sigortalıların iş yerinde bulunduğu sırada meydana gelen olaylar iş kazası sayılacaktır.
Kanunun 5 inci maddesi (a) bendi Hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte, ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular hakkında,
(b) bendi 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrenciler hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası; meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler ile 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 46 ncı maddesine tabi olarak kısmi zamanlı çalıştırılan öğrencilerden aylık prime esas kazanç tutarı, 82 nci maddeye göre belirlenen günlük prime esas kazanç alt sınırının otuz katından fazla olmayanlar hakkında,
(c) bendi Harp malûlleri ile 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu, 3/11/1980 tarihli ve 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanuna göre vazife malûllüğü aylığı bağlanmış malûllerden, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında çalışanlar hakkında,
(e) bendi Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar ve bunlar hakkında,
(g) bendi Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılır ve bunlar hakkında,
iş kazası hükümleri uygulanır
5510 sayılı Kanununun 13 üncü maddesine göre iş kazası;
1- Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
2- İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
3- Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
4-Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
5- Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,
meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır.
Kazaya uğrayanın kanun kapsamında sigortalı olması gerekir.
İş Kazasının Bildirim Süreleri
Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde sayılan sigortalılar ile 5 inci maddesinin (a), (b), (c) ve (e) bendinde sayılan sigortalıların iş kazası geçirmeleri halinde
işverenleri tarafından kazanın olduğu yerdeki yetkili kolluk kuvvetlerine derhal, Kuruma kazadan sonraki üç işgünü içinde5 inci maddesinin (g) bendinde sayılan sigortalının iş kazası geçirmesi halinde, işvereni tarafından kazanın olduğu ve ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerdeki yerel kolluk kuvvetlerine derhal, Kuruma kazadan sonraki üç işgünü içinde Ek 5 inci maddesinin dördüncü fıkrasında belirtilen tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalıştırılan sigortalıların ise kendilerince veya işverenlerince kolluk kuvvetlerine derhal, Kuruma kazadan sonraki üç işgünü içinde bildirilmesi gerekmektedir.
Sigortalıların, işverenin kontrolü dışındaki yerlerde iş kazası geçirmeleri halinde ise, iş kazası ile ilgili bilgi almasına engel olacak durumlarda iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren bildirim süresi üç işgünüdür.
Ayrıca, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun
İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi yan başlıklı 14 üncü maddesi gereği işveren;
a) Bütün iş kazalarının kaydını tutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenler.
b) İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan veya çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olan olayları inceleyerek bunlar ile ilgili raporları düzenler.
İşveren, aşağıdaki hallerde belirtilen sürede Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde bulunur:
a) İş kazalarını kazadan sonraki üç iş günü içinde.
Sağlık hizmeti sunucuları ise kendilerine intikal eden iş kazası, vakalarını en geç on gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirir.
İş kazasının bildirilmemesi sonucu uygulanan idari para cezaları
İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası'ndan önce, iş kazalarını SGK'ya bildirmeyen işverenler hakkında idari para cezası uygulanmıyordu. Yeni yasa işyerinde meydana gelen kaza olayını veya meslek hastalığını SGK'ya bildirmeyen işverene;
6331 sayılı Kanunun 26 ıncı maddesi (e) bendi gereği 14 üncü maddesinin birinci fıkrasında belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene her bir yükümlülük için ayrı ayrı binbeşyüz Türk Lirası, ikinci fıkrasında belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen işverene ikibin Türk Lirası, dördüncü fıkrasında belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen sağlık hizmeti sunucuları veya yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına ikibin Türk Lirası,
30 günde ödenecek
İdari para cezalarına ilişkin tutanak ve raporlar Çalışma ve İş Kurumu (ÇİK) il müdürlüklerine iletilecek. ÇİK müdürü, söz konusu tutanak ve raporlara istinaden uygulanan idari para cezasını ilgiliye tebliğ edecek. Verilen idari para cezaları tebliğinden itibaren otuz gün içinde ödenecek.
Kamu Kurumlarına da ceza uygulanmaktadır
Yasada belirtilen ihlalleri yapan ister özel sektör olsun ister kamu sektörü olsun tamamına idari para cezası uygulanacak. Hatta tüzel kişiliği bulunmayan kamu kurum ve kuruluşları hakkında da idari para cezası uygulanabilecek.
İş kazası sonucu sağlanan haklar şunlardır:
a) Sigortalıya, geçici iş göremezlik süresince günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi.
b) Sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanması.
c) İş kazası sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine, gelir bağlanması.
d) Gelir bağlanmış olan kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi.
e) İş kazası sonucu ölen sigortalı için cenaze ödeneği verilmesi.
1) Sağlık yardımı yapılması;
Bu yardımlar sigortalının,
Hekime muayene ettirilmesi
Teşhis için gereken klinik ve laboratuvar muayenelerinin yaptırılması,
Gerekirse bir sağlık tesisine de yatırılarak, tedavisinin sağlanması,
Tedavi süresince gerekli ilaç ve her türlü iyileştirme vasıtalarının temin edilmesidir.
Sağlık yardımı, iş kazasına uğrayan sigortalının belirli bir süreye bağlı olmaksızın, sağlık durumunun gerektirdiği sürece devam eder ve iyileşen sigortalıların arıza veya hastalıklarının nüksetmesi halinde, tedavileri yeniden sağlanır.
2) Geçici iş göremezlik süresince günlük ödenek verilmesi,
Sigortalıya, çalışma günü ve prim ödeme süresi ne kadar olursa olsun, istirahatli bırakıldığı her gün için geçici iş göremezlik ödeneği verilir.
3) Sürekli iş göremezlik hallerinde gelir bağlanması,
4) Protez, araç ve gereçlerinin sağlanması, takılması, onarılması ve yenilenmesi, Sigortalıya, arızasına göre gerekli görülecek her türlü protez araç ve gereçleri Kurumca sağlanır, onarılır ve yenilenir.
5) Sağlık yardımlarının yapılması veya protez araç ve gereçlerinin sağlanması, takılması, onarılması ve yenilenmesi için, gerektiğinde sigortalının yurt içinde başka yere gönderilmesi;
Sigortalı, gerekirse muayene ve tedavisinin yapılması veya protez araç ve gereçlerinin sağlanması için yurt içinde başka bir yere gönderilir.
Gidiş-dönüş yol paraları ile zaruri masraf karşılıkları ile sigortalının sağlık durumu nedeniyle bir başkasının refakat etmesi gerektiği hekim raporu ile belgelenirse, refakatçinin de gidiş-dönüş yol paraları ile zaruri masraf karşılıkları ödenir.
6) İş kazasına uğrayan ve meslek hastalığına tutulan sigortalının tedavi için yabancı ülkeye gönderilmesi;
Yurt içinde tedavisi mümkün olmayan, ancak yabancı bir ülkede kısmen veya tamamen tedavisi mümkün olan ve mesleğinde uğradığı işgöremezlik derecesinin azalabileceği, Bütçe Uygulama Talimatında belirtilen yurtdışında tedavi amacıyla sağlık kurulu raporu vermeye yetki sağlık kurumları sağlık kurulu raporu ile tespit edilen sigortalının ve bu raporda belirtilmişse, refakatçisinin gidiş-dönüş yol paraları ve zaruri masrafları ile o yerdeki kalış ve tedavi masraflarının ödenmesi,
7) İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölümlerde cenaze masrafı karşılığı verilmesi;
8) İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine gelir bağlanması
İş kazası sonucu sağlanan haklardan ve yardımlardan yararlanma şartları
Sigortalıların iş kazasına bağlı olarak geçici iş göremezlik ödeneklerinden yararlanabilmeleri için Kuruma yapılan bildirimin iş kazası olarak kabul edilmesi, gerekmektedir.
Geçici iş göremezlik ödeneğinin süresi Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulundan alınacak istirahat raporuna bağlıdır. Kanunun 18 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine istinaden sigortalılara iş kazası nedeniyle iş göremedikleri sürece prim ödeme gün sayısı şartı aranmaksızın ilk günden itibaren her gün için geçici iş göremezlik ödeneği verilecektir.
Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde sayılanlara iş kazası ile meslek hastalığı halinde geçici iş göremezlik ödeneği, genel sağlık sigortası dahil prim ve her türlü borçlarının ödenmiş olması şartıyla yatarak tedavi süresince veya yatarak tedavi sonrası bu tedavinin gereği olarak istirahat raporu aldıkları sürede ödenecektir.
Tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışanlar, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar. Bunlar hakkında bu Kanunun kısa vadeli sigorta kolları bakımından yalnızca iş kazası ve meslek hastalığı sigortası uygulanır.
Kanunun Ek 5 inci maddesinin dördüncü fıkrasına göre tarım veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalıştırılan sigortalıların, iş kazası ve meslek hastalığı sigorta kollarından sağlanan yardımlardan yararlanabilmeleri için iş kazasının olduğu tarihten en az on gün önce tescil edilmiş olmaları ve sigortalılıklarının sona ermemiş olması, iş kazası veya meslek hastalığından dolayı geçici iş göremezlik ödeneği ödenmesi için prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması gerekmektedir.
Bu kapsamdaki sigortalıya, tescil edildiği tarihten sonraki on gün içinde (onuncu gün dâhil) iş kazası geçirmesi halinde geçici iş göremezlik ödeneği verilmeyecektir.
İş Kazası Sonucu Ödenen Geçici İş Göremezlik Ödeneğine İlişkin Açıklamalar
506 sayılı Kanun döneminde sadece hizmet akdi ile çalıştırılan sigortalılara ödenmekte olan geçici iş göremezlik ödeneği, 5510 sayılı Kanun ile belli şartlarla köy ve mahalle muhtarları ile kendi nam ve hesabına çalışan sigortalılara da verilmeye başlanmıştır. Kamu idarelerinde çalıştırılanlara (memurlar) iş göremezliklerinin devam ettiği sürelerde maaşlarının ödenmesine devam edilmesi nedeniyle geçici iş göremezlik ödeneği ödenmemektedir. Kısa Vadeli Sigorta Kolları Uygulama Tebliği'nin 13 üncü maddesinde geçici iş göremezlik, sigortalının iş kazası halinde Sosyal Güvenlik Kurumunca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulu raporlarında belirtilen istirahat süresince geçici olarak çalışamama hali olarak, geçici iş göremezlik ödeneği, Kanunda belirtilen şekliyle geçici iş göremezlik sürelerinde verilen ödenek olarak tanımlanmıştır. Geçici iş göremezlik ödeneğinin verilme usul ve esasları 5510 sayılı Kanunun 18. maddesinde, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde ve daha detay bir şekilde ise Kısa Vadeli Sigorta Kolları Uygulama Tebliğinde açıklanmıştır.
Geçici İş Göremezlik Ödeneğinin Tutarı Ve Hesaplanma Şekli
Ayrıca, 5510 sayılı Kanunun 18 inci maddesinde; .....İş kazası halinde verilecek geçici iş göremezlik ödeneği, yatarak tedavilerde 5510 sayılı Kanunun 17 nci maddesine göre hesaplanacak günlük kazancının yarısı, ayaktan tedavilerde ise üçte ikisidir.
Sigorta prim ve ödeneklerinin hesabına esas tutulacak günlük kazançların alt sınırında meydana gelecek değişikliklerde, yeniden tespit edilen alt sınırın altında bir günlük kazanç üzerinden ödenek almakta bulunanların veya almaya hak kazanmış veya kazanacak olanların bu ödenekleri, günlük kazançlarının alt sınırındaki değişikliklerin yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak değiştirilmiş günlük kazançların alt sınırına göre ödenir.
Bir sigortalıda iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinden birkaçı birleşirse, geçici iş göremezlik ödeneklerinden en yükseği verilir.
Geçici iş göremezlik ödenekleri, toplu iş sözleşmesi yapılan işyerleri ile kamu idarelerinin işverenleri tarafından Kurumca belirlenen usûl ve esaslara göre Kurum adına sigortalılara ödenerek, daha sonra Kurum ile mahsuplaşmak suretiyle tahsil edilebilir. hükmüne yer verilmiştir.
Geçici iş göremezlik ödeneğine esas tutulacak günlük kazanç 5510 sayılı Kanunun 17 nci maddesinde yer alan;...İş kazası hallerinde verilecek ödeneklerin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç; iş kazasının olduğu tarihten önceki oniki aydaki son üç ay içinde 80 inci maddeye göre hesaplanacak prime esas kazançlar toplamının, bu kazançlara esas prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanır.
Oniki aylık dönemde çalışmamış ve ücret almamış olan sigortalı, çalışmaya başladığı ay içinde iş kazası nedeniyle iş göremezliğe uğrarsa verilecek ödeneklerin veya bağlanacak gelirlerin hesabına esas günlük kazanç; çalışmaya başladığı tarih ile iş göremezliğinin başladığı tarih arasındaki sürede elde ettiği prime esas günlük kazanç toplamının, çalıştığı gün sayısına bölünmesi suretiyle; çalışmaya başladığı gün iş kazasına uğraması halinde ise aynı veya emsal işte çalışan benzeri bir sigortalının günlük kazancı esas tutulur..... hükümleri esas alınmak suretiyle hesaplanmaktadır.
Sürekli İş Göremezlik Gelirinden Kimler Nasıl Yararlanabilir?
İş kazası sonucu oluşan hastalık ve özürler nedeniyle SGKca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurulları tarafından verilen raporlara istinaden SGK Sağlık Kurulunca meslekte kazanma gücü en az yüzde 10 oranında azalmış bulunduğu tespit edilen sigortalıya bağlanan bir hak olmaktadır.
Sürekli iş göremezlik durumunun tespiti için SGK Sağlık Kuruluna;
a) İlk işe giriş sağlık raporu,
b) İş kazası bildirim belgesi,
c) Olayın Kanuna göre iş kazası olup olmadığı belirtir rapor ve tutanaklar,
ç) Çalışır veya çalışamaz raporu,
d) Geçici iş göremezlik ödeneği belgesi,
e) İş kazasından sonra tedavisi için başvurduğu hastanelerden alınan epikrizler
f) Sigortalının tedavisi tamamlanıp bulguları kalıcı bir doku veya işlev bozukluğu halini aldıktan sonra, son durumunu gösterir sağlık kurulu raporu ve dayanağı tüm belgelerin, gönderilmesi gerekiyor.
Sürekli iş göremezlik geliri bağlanabilmesi için sigortalının, örneği SGKca hazırlanan tahsis talep dilekçesi ile ilgili üniteye başvurması ve dilekçesine bir adet belgelik fotoğraf eklemesi gerekiyor. Sürekli iş göremezlik geliri bağlanabilmesi için, sigortalının çalıştığı işten ayrılması, iş yerini kapatması veya devretmesi gerekmiyor.
5510 sayılı Kanundaki Hükümler
Sürekli iş göremezlik gelirinin bağlanmasının temel koşulu sürekli iş göremezlik halinin oluşmasıdır ki bu durum yukarıda izah edildiği gibidir. Şimdi ise sürekli iş göremezlik gelirinin nasıl hesap edildiği hususu üzerinde durulacaktır.
Sürekli iş göremezlik geliri, sigortalının mesleğinde kazanma gücünün kaybı oranına göre hesaplanır. Bu noktada karşımıza iki kavram çıkmaktadır;
1- Sürekli tam iş göremezlik geliri,
2- Sürekli kısmi iş göremezlik geliri,
Sosyal Sigortalar İşlemleri Yönetmeliği madde 45/VIIe göre sürekli tam iş göremezlik hâli, sigortalının meslekte kazanma gücünün % 100ünün kaybedilmesi durumunu ifade eder. Bu durumdaki sigortalıya 17. maddeye göre hesaplanan aylık kazancının % 70'i oranında gelir bağlanır. Sigortalı, başka birinin sürekli bakımına muhtaç ise gelir bağlama oranı % 100 olarak uygulanır. 5510 sayılı Yasanın 17. maddesinin son fıkrasına göre iş kazası sigortasından bağlanacak gelirlere esas tutulacak aylık kazanç, yukarıdaki hükümlere göre hesaplanacak günlük kazancın otuz katıdır formüle edersek;
GÜNLÜK KAZANÇ x 30 x % 70
Sigortalının başkasının bakımına muhtaç olması durumunda % 70 olan gelir bağlama oranı % 100 olarak uygulanacaktır.
Sosyal Sigortalar İşlemleri Yönetmeliği madde 45/VIIe göre sürekli kısmi iş göremezlik hâli ise sigortalının meslekte kazanma gücünün % 10 ilâ % 99,99unun kaybedilmesi durumunu ifade eder. Bu durumdaki sigortalıya bağlanacak gelir sürekli tam iş göremezlik geliri baz alınarak hesaplanır. Şöyle ki; gelir hesaplanırken sigortalı tam iş göremez geliri alacakmış gibi hesap yapılır ve hesap sonucu ortaya çıkan gelirin sigortalının iş göremezlik oranındaki miktarı sürekli kısmi iş göremezlik geliridir formüle edersek;
GÜNLÜK KAZANÇ x 30 x % 70 x SÜREKLİ İŞ GÖREMEZLİK DERECESİ
Yine başkasının bakımına muhtaç olması durumunda % 70 olan gelir bağlama oranı % 100 olarak uygulanacaktır.
5510 sayılı Yasanın geçici 1. maddesinin üçüncü fıkrasına göre, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibariyle 506 ve 1479 sayılı Kanunlara göre ödenmekte olan sosyal yardım zammı ile telafi edici edeci ödeme tutarları, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte ödenen tutarlar esas alınarak, ilgililerin gelirlerine ilave olarak ödenir. Dolayısıyla sürekli iş göremezlik geliri bağlanan sigortalı da bahsi geçen ödemeleri ilaveten alacaktır.
Yukarıda izah edildiği şekilde hesaplanan gelir, 5510 sayılı Yasanın 19. maddesinin beşinci fıkrasına göre günlük kazanç hesabına giren son ayı itibariyle hesaplanan gelirdir. Bunun yanında eğer gelirin başlangıç tarihi yılın ilk altı aylık döneminde ise Ocak dönemi için Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan en son temel yıllı tüketici fiyatları genel indeksindeki değişim oranı kadar, yılın ikinci altı aylık dönemde ise, Ocak ödeme artışı uygulanmaksızın Temmuz dönemi için Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan en son temel yıllı tüketici fiyatları genel indeksindeki değişim oranı kadar artırılarak sigortalının başlangıç tarihindeki geliri hesaplanacaktır.
Diğer taraftan iş kazası sigortasından hak kazanılan gelirlerin hesabında; (4/a sigortalılar için) günlük kazanç hesabına giren son takvim ayı 5510 sayılı Yasanın yürürlük tarihi olan 01.10.2008 tarihinden önce olanların gelirleri mülga 506 sayılı Kanun hükümlerine göre, 01.10.2008 tarihinden sonra olanların gelirleri ise 5510 sayılı Kanun hükümlerine göre hesaplanacaktır.
5510 sayılı Yasanın 19. maddesinin altıncı fıkrasına göre sigortalının sürekli iş göremezlik geliri; geçici iş göremezlik ödeneğinin sona erdiği tarihi, geçici iş göremezlik tespit edilemeden sürekli iş göremezlik durumuna girilmişse, buna ait sağlık kurulu raporu tarihini, takip eden ay başından başlar.
4/b liler açısından sürekli iş göremezlik geliri
Sürekli iş göremezlik geliri uygulamasına denk bir uygulama, Yasanın 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre sigortalı sayılanlar yani SSKlılar açısından mülga 506 sayılı Yasada da mevcut idi. Ancak Yasanın 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılanlar; yani köy ve mahalle muhtarları, hizmet akdine dayanmaksızın kendi namına ve hesabına bağımsız çalışanlar eski tabirle Bağ-Kurlular açısından yeni bir uygulamadır.
Bağ-Kurlular açısından yeni bir kazanım olmuştur bu hak ama geçici iş göremezlik ödeneğine hak kazanma şartlarında olduğu gibi burada da kanun Bağ-Kurlular için diğer şartlara ilaveten bir şart daha öngörmüştür. Şöyle ki; 5510 sayılı Yasanın 19. maddesinin dördüncü fıkrasına göre 4/b sigortalılarına, sürekli iş göremezlik geliri bağlanabilmesi için, kendi sigortalılığından dolayı, genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması zorunludur.
Ölüm gelirine hak kazanma ve gelirin hesaplanması
Hak sahiplerine gelir bağlanması, evlenme ve cenaze ödenekleri 5510 sayılı Kanunun 20 nci maddesi- İş kazası bağlı nedenden dolayı ölen sigortalının hak sahiplerine, 17 nci madde gereğince tespit edilecek aylık kazancının % 70'i, 55 inci maddenin ikinci fıkrasına göre güncellenerek 34 üncü madde hükümlerine göre gelir olarak bağlanır. İş kazası sonucu meslekte kazanma gücünü % 50 veya daha fazla oranda kaybetmesi nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış iken ölenlerin, ölümün iş kazası bağlı olup olmadığına bakılmaksızın birinci fıkraya göre belirlenen tutar, 34 üncü madde hükümlerine göre hak sahiplerine gelir olarak bağlanır. İş kazası sonucu meslekte kazanma gücünü % 50 oranının altında kaybetmesi nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış iken ölenlerin, ölümün iş kazasına bağlı olmaması halinde sigortalının almakta olduğu sürekli iş göremezlik geliri, 34 üncü madde hükümlerine göre hak sahiplerine gelir olarak bağlanır. 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılanların hak sahiplerine gelir bağlanabilmesi için, kendi sigortalılığından dolayı, genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması zorunludur. (1) Gelirin başlangıcı, kesilmesi ve yeniden bağlanmasında 34 üncü ve 35 inci maddeler uygulanır. 37 nci madde hükümlerine göre hak sahiplerine cenaze ve evlenme ödeneği verilir.
Hak sahibi olma şartlarının belirlenmesi ile ölüm geliri bağlanması için istenecek belgeler
İş kazası sonucu ölenlerin hak sahiplerine olduğu gibi sürekli iş göremezlik geliri almakta iken ölen sigortalının hak sahiplerine de ölüm geliri bağlanıyor.
Sürekli iş göremezlik geliri almakta iken ölen sigortalıların; ölüm sebebini bildiren ve ilgili makamlarca düzenlenen onaylı ölüm tutanağı, defin ruhsatı, gömme izin kâğıdı, ölüm muayene zabıt varakası, otopsi raporu veya doktor raporu gibi belgelerin temininin imkânsız olduğu hallerde, sigortalının ölümünden önce sürekli iş göremezliğine esas iş kazası dışında başka bir kaza geçirip geçirmediği mahallinde tahkiki Sosyal Güvenlik Kurumunca yaptırılır.
İş kazası sonucu meslekte kazanma gücünü, % 50 oranının altında kaybetmesi nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış iken Kanunun yürürlük tarihinden sonra ölen ve ölümü iş kazası veya meslek hastalığına bağlı olmayan sigortalının almakta olduğu sürekli iş göremezlik geliri hak sahiplerine paylaştırılır.
Ölüm gelirinin hak sahiplerine paylaştırılması
a) Dul eşine % 50'si; aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşine ise bu 5510 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç bu Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde % 75'i,
b) Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç bu Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmayan veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış çocuklardan;
1) 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayanların veya,
2) Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında yitirip malûl olduğu anlaşılanların veya,
3) Yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan kızlarının, her birine % 25'i,
c) (b) bendinde belirtilen çocuklardan sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşenlerle, ana ve babaları arasında evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölümü tarihinde evlilik bağı bulunmakla beraber ana veya babaları sonradan evlenenler ile kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayanların her birine % 50'si,
d) Hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse bulunması halinde her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması ve diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması şartıyla ana ve babaya toplam % 25'i oranında; ana ve babanın 65 yaşın üstünde olması halinde ise artan hisseye bakılmaksızın yukarıdaki şartlarla toplam % 25'i, oranında aylık bağlanır.
Sigortalı tarafından evlât edinilmiş, tanınmış veya soy bağı düzeltilmiş veya babalığı hükme bağlanmış çocukları ile sigortalının ölümünden sonra doğan çocukları, bağlanacak aylıktan yukarıda belirtilen esaslara göre yararlanır. Hak sahiplerine bağlanacak aylıkların toplamı sigortalıya ait aylığın tutarını geçemez. Bu sınırın aşılmaması için gerekirse hak sahiplerinin aylıklarından orantılı olarak indirimler yapılır.
