02 Mar
İş Akdi Tazminatsız Feshedilebilir mi?
İş hayatında işçi ve işveren ortak bir amaca hizmet etse de, zaman zaman çeşitli anlaşmazlıklar olabildiği gibi, bazen de hiç arzu edilmemesine rağmen iş akdi ciddi sorunlara sebebiyet verecek şekilde sona erebilmektedir. İş hukuku genel itibariyle işçi lehine yorum ve işçiyi koruma ilkelerinin ağırlıkta olduğu bir alan olmasına rağmen işçi için de belli kurallar dahilinde hareket edilmemesi ve yasada tazminatsız fesih sonucunu doğuracak sorunlarla karşılaşılabilecektir. İşte bu gibi durumlarda işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarıyla bağdaşmayan tutum ve davranışlarının olması ve aşağıda düzenlenen fiillerden birinin gerçekleşmesi halinde işveren iş sözleşmesini 4857 sayılı İş Kanunu'nun 25/II. maddesine göre bildirimsiz olarak derhal feshedebilecektir.
İş akdinin aşağıdaki nedenlerle derhal feshinde personelin kusurlu davranışı mutlaka belgelenmelidir. Yani, işveren veya vekili olayla ilgili olarak işyerindeki işçi, ustabaşı veya diğer personelle olayı açıklayan bir tutanak düzenlemeli, gerekirse noter aracılığıyla tespitte bulunulmalıdır.
Personelin konuyla ilgili mazereti araştırılmalı ve savunması alınmalıdır. Savunma veya işçinin tebellüğden kaçınması halinde bu durum oradaki işçilerle düzenlenecek bir tutanakla tespit edilmelidir. Olayı gören şahitlerin ifadesine başvurulmalıdır. İşe gelmeyen personelin akıbetinin işverence araştırılması gerekmektedir. Bu nedenle işe gelmeyen personele noter aracılığıyla tebligat yapılmalı ve işe gelmeme nedeni araştırılmalıdır.
Bilahare, işveren iş sözleşmesinin hangi nedenden dolayı 25/II. maddeye göre feshedildiğini işçiye tebliğ etmelidir. Ancak, bu fesih yetkisinin işverenin olayı öğrendiği tarihten itibaren 6 iş günü içinde (Fiilin vukuundan itibaren bir yılı geçemez. Ancak işçinin olayda maddi çıkar sağlaması halinde bir yıllık süre uygulanmaz.) kullanılması gereklidir. 6 iş günü geçtikten sonra kullanılması halinde veya işçinin iş sözleşmesinin (eksik çalışma vb. nedenlerle) olayın meydana geldiği tarihten daha önceki bir tarih itibariyle feshedilmesi halinde işçiye kıdem ve ihbar tazminatı ödenmesi gerekmektedir.
4857 sayılı Kanun'un 25/II. maddesine göre;
- İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması, (4857 / 25/II-a )
- İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarf etmesi veya davranışlarda bulunması yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması, (4857 / 25/II-b)
- İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması (4857 / 25/II-c)
- İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması , (4857 / 25/II-d)
- 84. maddeye aykırı davranarak işyerine sarhoş veya uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ve/veya işyerinde alkollü içki veya uyuşturucu madde kullanması, (4857 / 25/II-d )
- İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması, (4857 / 25/II-e)
- İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi, (4857 / 25/II-f)
- İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü işe gelmemesi, (4857 / 25/II-g)
- İşçinin bir ayda üç iş günü işine gelmemesi, (4857 / 25/II-g)
- İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde
yapmamakta ısrar etmesi, (4857 / 25/II-h)
- İşçinin/işçilerin bireysel veya toplu olarak direniş, işi bırakma veya kanunsuz grev yapması, (4857 / 25/II-h ve 2822/25. ve 45. mad.)
- İşle ilgili olarak verilen emir veya talimatlara yapılan ihtara (hatırlatmaya rağmen) uymaması, (4857 / 25/II-h)
- İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, (4857 / 25/II-ı)
- İşyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması, (4857 / 25/II-ı)
- İşyerinde verimi düşürmesi, işi yavaşlatması, uyarılara rağmen düzgün çalışmaması, (4857 / 25/II-h ve 2822/25. ve 45. mad.)
Hallerinde işverenin haklı nedenle derhal fesih hakkı söz konusu olup iş sözleşmesi işveren tarafından derhal ve tazminatsız olarak feshedilebilecektir.
Yargıtay'ın bir kararında (Yargıtay 9. HD. E. 1992/2893, K. 1992/3270, T.23.03.1992) işçinin iş sözleşmesinin kanunsuz direniş sebebiyle 2822 sayılı Yasa'nın 45. ve 1475 sayılı Yasa'nın 17/II-g. fıkrası uyarınca feshedilmesi halinde yasaya aykırılık yoktur. Kıdem ve kötü niyet tazminatı reddedilmelidir denilmektedir.
Her zaman önemli olan, işletmelerde iş barışının korunması, işçi ve işverenin birbirlerinin hakkına-hukukuna saygılı olarak çalışma hayatını devam ettirmeleridir.
