Fazla Yemenin Bir Numaralı Sebebi Früktoz
Früktoz bulunan içeceklerin glukoz bulunan içeceklere göre daha fazla açlık hissine ve daha yüksek kalorili yiyecek yeme arzusuna yol açtığı tespit edildi.
Çift kör, randomize çapraz metotla gerçekleştirilen araştırma Proceedings of the National Academy of Sciences isimli dergide yayınlandı (1).
24 gönüllüye bir gün 75 gram früktoz bir gün aynı miktarda glukozla tatlandırılmış içecekler verildi ve kanlarında früktoz, glukoz ve insülin ile açlık ve tokluğun kontrolünde rolleri olan leptin ve grelin hormonlarının seviyeleri ölçüldü.
Katılımcıların iştahları içecekten önce hiçten çok fazlaya kadar 1-10 arası puanla değerlendirildi.
İçeceklerini içtikten sonra kek, bisküvi, çikolata gibi yüksek kalorili yiyecek ve bina, sepet gibi nötr resimler gösterilen katılımcılardan tekrar iştahlarını puanlamaları istendi ve bu yiyeceklerden ne kadar yemek istedikleri soruldu.
Deneyler sırasında beynin hangi bölgelerinin aktifleştiğini görebilmek için de fonksiyonel MR incelemesi yapıldı.
Araştırmada früktozlu içecekten sonra açlık hissinin glukozlu içecekten sonrakine kıyasla daha fazla olduğu ve resimleri gösterilen yiyecekleri yeme arzularının daha çok olduğu belirlendi.
Früktoz insülini glukozdan daha az yükseltiyor
Araştırmada, “früktozun insülini glukozdan daha az yükselttiği” ve früktozun yüksek kalorili yiyeceklere cevap olarak beynin ödül işleminde rolü olan “orbito-frontal korteks” kısmını daha fazla aktive ettiği görüldü.
Früktozlu içeceğin yiyecek resimlerine bakarken de beynin “görsel korteksini” aktive ettiği belirlendi; bu bulgu yeme arzusunun artması manasına geliyor.
Früktozun insülini daha az yükseltmesi çok önemli olabilir çünkü insülin sadece vücudun şekere nasıl cevap vereceğini değil beynin de nasıl cevap vereceğini belirliyor.
Früktoz yeteri kadar bir insülin cevabı yaratamadığı için de beyin doyduğunu anlayamıyor ve yiyecek arzusu duyuyor olabilir.
Leptin ve grelin hormonları bakımından bir fark bulunamadı ama früktozlu içeceğin glukozlu olana nazaran gelecekte para ödülü yerine sunulan bir yiyeceğin tercih edilmesine sebep olduğu da görüldü.
Früktozun kaynağı önemli
Araştırmanın uzmanlarından A. Page şunları söylüyor:
“Kan dolaşımındaki ana şeker glukozdur ve beyin de dâhil vücuttaki tüm hücrelerin yakıtıdır.
Früktoz ise esas olarak karaciğerde işlenir ve beyne çok az früktoz gider. Ayrıca, früktoz beynin doyduğunu anlamasını sağlayan insülin gibi hormonları çok az uyarır.
Bu araştırma ne pahasına olursa olsun früktozdan kaçınılması gerektiğini göstermiyor.
Früktozun kaynağının uygun olması önemlidir.
10 onsluk vişne ile lezzetlendirilmiş şekerli su elma veya üzümle asla aynı şey olmadığı gibi meyve suyu, spor içeceği veya meşrubat içmekten de çok farklıdır.
Özellikle meşrubatta vitamin ve mineraller bulunmaz ve hiçbir şekerli sıvıda gerçek gıdalarda olduğu gibi şekerin emilimini azaltan lifler yoktur.
Meşrubat ve meyve suyundaki şeker vücut tarafından çok hızla işlenir ve önce kan şekerinin hızla yükselmesine sonra hızla düşmesine sebep olur.
Oysa meyve yerken bu olaylar çok yavaş olarak gelişir.
Üstelik mesela bir portakalda 5 gram 12 onsluk meşrubatta ise 25 gram şeker vardır.”
Endüstri sömürüyor
Yale Üniversitesi’ nden David L. Katz’ ın yorumu ise şöyle:
“Yiyeceklerimizdeki şekerin çoğu früktoz ve glukozun birleşiminden oluşuyor.
Bu da tatlandırıcı olarak sadece glukozun avantajlı olduğunu gösteriyor ama pratikte bu durum nadirdir.
Sükroz yani sofra şekeri früktoz ve glukozun bir karışımıdır; keza farklı bir karışım olan yüksek früktozlu mısır şurubu da öyledir.
Tatlandırıcıların genellikle iştah açtığı gıda endüstrisi tarafından iyi bilinen ve sömürülen bir husustur.
Früktoz endüstrinin vazgeçilmezidir
Endüstrinin neden früktozu “baş tacı” yaptığını bir kere daha anlamışız oluyoruz.
Birincisi, früktozun ucuz olması.
İkincisi, “früktoz zararlı değildir çünkü tüm meyvelerde de var, doğal bir maddedir” propagandası yapılabiliyor.
Asıl önemlisi de früktozun, insülin salgılanmasına yol açmadığı için tokluk hissi yaratmaması ve böylece yüksek früktozlu mısır şurubu bulunan yiyecek ve içeceklerin çok fazla yenmesine sebep olmasıdır.
Hem fazla miktarda şeker alan hem de iştahları baskılanmadığı için daha fazla yeme arzusu duyan insanlar giderek de kilo almaya başlıyorlar.
Früktoz-glukoz farkı
Früktoz ve glukozun kalorileri aynıdır ve sofra şekerinde her ikisi de vardır ama bunların metabolizmaları farklıdır.
Glukoz enerji, beyin de dâhil enerji üretmek için kullanılır ve kanda bulunan ana şekerdir.
Buna karşılık früktoz karaciğerde metabolize olur ve kanda çok az miktarda bulunur.
Gelelim neticeye
Endüstrinin ne kadar “uyanık olduğu”, şeker yüklemesiyle yatıp kalkanların bizi “nasıl uyuttukları” bir kere daha ortaya çıkmış oluyor.
Şunları unutmayın:
BİR: Özellikle içeceklerdeki früktoz sağlığın bir numaralı düşmanıdır. Çünkü hem miktarı fazladır hem yiyeceklerde göre daha hızlı emilir.
İKİ: Meyveler ise lifli olduklarından (früktoz yavaş emilir) ve früktoz miktarları da içeceklere göre hayli düşük olduğundan meyvelerdeki früktoz, meşrubat veya hazır gıdalardaki früktoz kadar zararlı değildir.
ÜÇ: Meyvelerde birçok vitamin, mineral, antioksidan gibi sağlıklı beslenmenin temel unsurları da bulunur ama fazla meyveyi, bilhassa da çok tatlı olanları daha az yemek daha makul ve mantıklıdır.
Kaynak
http://www.pnas.org/content/early/2015/04/29/1503358112
Araştırmanın medyadaki yankıları
http://www.bbc.com/news/health-32588025
http://www.livescience.com/50731-fructose-drinks-hunger-satiety.html
