İnsan özünün gürleşmesi ve ruhun belirginleşmesi “kişinin istediğini yapması” olarak anlaşılmaması gerekir. Özgürlük kesinlikle diyebiliyoruz ki; kişinin her dilediğini yapması değildir. Özgürlük; istediğin her şeyi sınırsız yapmak ve soytarıca bir hayat sürmek olsaydı; şüphesiz ki hayvanlar en özgür varlıklar olurdular. Hayvanlar özgür değildirler, onlarda “öz” değil içgüdü(çevreye göre yaşama) vardır. Onlarda “öz” yoktur. İnsan da ise “öz” vardır. Kelime anlamında da anlaşılabileceği gibi bu “öz”ün yakalanması “gür” bir şekilde ortaya çıkması özgürlüktür. İnsanın özü canlıdır, dinamiktir. Ne yazık ki bembeyaz bir yaprak gibi olan İnsan zihni/aklı/düşüncesi/özü veya ruhu deneylerle/tecrübelerle doldurulur.

Evrene baktım, doğaya baktım tanrıya yer bulamadım. Felsefede hiç yer bulamadım. Sorgunun ve yargının ateşinden İbrahim’i bir sendeleyişle: “Tanrım kimdir?” sorusunu sordum. Hz. Muhammed’in “Ben şüphede İbrahim’den daha üstünüm” (Muvata) sözleri kulaklarıma esinlendi. Voltarie “Tanrı olmasa da onu var etmek gerekir” demişti. Bakunin, Voltarie’nin sözlerine karşılık “Tanrı olsa da İnsanın özgürleşmesi için yok etmek gerekir” demiştir.