Dayatmaya Hayır: Kadınlar Mamografiye Kendi Karar Vermeli
50 senelik mamografi verilerinin incelendiği araştırmada, kadınlara tüm dünyada olduğu gibi bizde de “dayatılan” mamografi taramalarının faydası bulunmakla beraber zararlarının sanıldığından daha fazla olduğu sonucuna varıldı (1).
Kısa bir süre önce yayınlanan iki önemli araştırmada da mamografi taramalarının meme kanserine bağlı ölümleri azaltmadığı gibi, her meme kanseri teşhisinden birinin aşırı teşhis olduğu tespit edilmişti (2, 3).
Araştırmadan
çıkan sonuçlar
10 senelik bir sürede 40 yaşındaki 10 bin kadının 190’ ında, 50-59 yaş arası olanların 302’ sinde ve 60-69 yaş arası olanların da 438’ inde meme kanseri gelişiyor.
Bu 10 bin kadın mamografi ile tarandıklarında, 40-49 yaş arası olanlardan 5’ inin, 50-59 yaş arası olanlardan 10’ unun ve 60-69 yaş arasında olanların da 42’ sinin hayatı bu sayede kurtulmuş oluyor.
Buna göre, genel olarak mamografiler mortaliteyi genel olarak yüzde 19 azaltıyor; mortalite azalması 40’ lı yaşlarında olanlar için yüzde 15 ve 60’ lı yaşlarında olanlar için de yüzde 32’ dir.
40’ lı yaşlardaki kadınların 31’i, 50’ li yaşlardakilerin 62’ si ve 60’lı yaşlarda olanların da 88’ i tarama yapılmış olsa da ölüyor çünkü bazı kanserler erken teşhis edilseler de öldürücüdür.
Mamografilerin zararları
10 bin kadınından 5’ inin hayatı mamografi sayesinde kurtuluyor ama bu uygulamanın zararları da var.
Tarama yapılanların yarısı kadarında tetkiklerin tekrarlanması veya sağlıklı memeye biyopsi yapılmasına sebep olan “yanlış pozitiflik” ve meme kanseri teşhislerinin yüzde 19’ u yani her 5 teşhisten biri “aşırı teşhise” yol açıyor.
Overdiagnosis, teşhis edilmediklerinde hastaya hiçbir zararı olmayacak kanserlerdir.
Buna göre 40-49 yaş arasında olanlarda 190 kanserden 36’ sı, 50-59 yaş arasında olanlarda 302 kanserden 137’ si ve 60-69 yaş arasında olanlarda 438 kanserden 194’ ü aşırı teşhise maruz kalıyor.
Bu kanserlerin nasıl seyredecekleri bilinmediğin de bunlara ölüme kadar gidebilen ciddi riskleri olan kemoterapi, radyoterapi ve cerrahi girişimler uygulanıyor.
Araştırmacılar bu sonuçları şöyle yorumluyorlar:
“Mamografilerin faydalarını artırmak için tarama kararı hastanın risklerine göre ve kendi tercihine göre kişisel olmalıdır.
Risk modelleri ve kadınların karar vermelerine yardımlar faydalıdır ama bunları en iyi hale getirmek ve aşırı teşhisi daha iyi değerlendirmek için daha fazla araştırma yapılması gerekir.
Diğer kanser tarama yöntemleri de araştırılmalıdır.”
Taramaya hangi yaşta başlanmalı, hangi sıklıkta yapılmalı?
Başta Amerikan Kanser Derneği olmak üzere birçok kuruluş kadınların 40 yaşından başlayarak her sene mamografi yaptırmalarını istiyor.
Mamografilerin faydalarının sanıldığı kadar fazla olmadığının giderek daha iyi anlaşılması üzerine USA’ da Koruyucu Hizmetler Çalışma Kolu (U.S. Preventive Services Task Force) 2009’ da taramaların 50 yaşından itibaren 2 senede bir yapılması tavsiyesinde bulundu.
70 yaşından sonra ve beklenen hayat süresi 10 seneden az olanlar için mamografi tavsiye edilmiyor.
Gelelim neticeye
Bu vesile ile mamografi taramaları hakkındaki görüşlerimi tekrarlamak istiyorum (4):
BİR: Prensip olarak mamografi taramalarına değil bunun bilinçsizce, denetlenmeyen aletlerle, yeterli eğitimi olmayan teknisyenlerle, işin uzmanı olmayan radyologlarla yapılmasına ve değerlendirilmesine karşıyım.
İKİ: Mamografiler gelişigüzel değil, bir program dâhilinde yapılmalı; kendi nüfusumuzdaki fayda ve zararları mutlaka araştırılmalıdır.
ÜÇ: Mamografi kadınlara –hele bir de korkutarak- “dayatılmamalı”, sağlayacağı yararlar ve sebep olacağı riskler herkese anlayabileceği bir dille anlatılmalı ve kadınlar ancak “onayları alındıktan sonra tarama programına alınmalıdır”.
DÖRT: Kadınlar meme kanseri konusunda bilinçlendirilmeli, kendi kendine meme muayenesi öğretilmeli ve yılda bir kere de meme muayenesi eğitimi almış doktor veya hemşire tarafından değerlendirilmelidir.
BEŞ: Meme kanserinin erken teşhisine sarf edilen emek ve masrafların bir kısmı bu hastalığın neden bu kadar arttığını ortaya koymaya ayrılmalı, bilinen risk faktörlerine karşı gerekli tedbirler alınmalıdır.
KAYNAKLAR
1. http://jama.jamanetwork.com/article.aspx?articleid=1853165
