1-Dünyanın en büyük ve uzun ömürlü imparatorluğu Osmanlı’nın son kalesi, bölünmez bütünlüğü esas olan Anadolu’da Bayburt ve Bayburtlu olmak ayrı bir özellik ve güzellik taşır.
Çeşitli kaynak ve iddialara göre Türkiye ve Dünyanın çeşitli yerlerinde BEŞ MİLYON Bayburtlu vardır.Türkiye haricinde, Çin, Japonya, Avustralya, İran, özellikle Tebriz, Azerbaycan, Kafkasya, Mekke/Medine, Almanya Hollanda, Fransa ve diğer yerler…
2- 571, 724, 1453 önemli tarihlerinin toplamı 13 rakamını meydana getirir. Bu tevafuk, 724 Bayburt fethi ile buluşur, birleşir.
Sahabe, Peygamber SŞ Duduzar (Erenli) Köyündedir. İstanbul’un mânevî fatihi Eyüp Sultan ile dâva ve gönül arkadaşıdır.
“EYÜPSULTAN, KARDEŞ VEHAP SULTAN,
BİRİ GARBA, BİRİ ŞARKA KOMUTAN.
İKRÂM-I FEYZİNİ ALIRLAR HAKTAN,
İSTANBUL İLE KARDEŞTİR BAYBURT’UM”
diyen Zihni, bu gerçeği dile getirir. Medine Işığını Anadolu’ya getiren gönül sultanlarından iki sultan…
3-BAYBURT coğrafyasında 123 Sahabenin kabirleri vardır.
4-Battal Gazi makamı Duduzar(Erenli), Dedemkorkut’un babası Kazan Han’ın kabirleri Masat (Dedekorkut) köyünde olduğu birçok araştırmacılar tarafından belirtilmektedir.
5-BAYBURT: Anadolu kültür ağacının ilk çekirdeği, ilk beşik, birinci medeniyet merkezi, ikinci Hayber, İkinci Plevne’dir.
6-Hazreti Ali’nin oğlu Muhammed Hanefi Bayburt Korut (Koruk) düzünde küffarla savaşmış, Selvi ile evlenmesi; efsanelere, hikâyelere konu olmuş ve burada şehit düşmüştür. Mezarı Berne (Balca) köyündedir.
7-"Paypert" eser ve araştırmalara göre; Ermenice de Yüksek Kale demektir. Bayburt’un tüm il, ilçe ve köy isimlerinin hiç birisinin Türkçe olmaması gibi.. "Pay-i Part" dan gelir, dilde yuvarlanarak bu formunu almıştır. Pay-i Part yani Part’ların yurdu.. Partlar; Perslerin kuzey kolu veya ikinci devre (Fars adına geçmeden evvelki) adıdır. Ayrıca Arşaklılar da denir Kuzey Persler olan Partlara. İlkokul düzeyindeki haritalarda dahi bu geçer. Arşak Ermenicedir. Zaten Ermenilerle Kürtler, Perslerin uzantısıdır. Bayburt da işgal yıllarında zulmeden generalin adı da Arşak’tır. Halk arasında ‘Kör Arşak’ derler. Pers-Part-Fars.. Üçü de aynı kelimenin değişmiş halidir. Törük, Türük, Türk meselesi gibi.. Anlamı da İranilerin kutsal hayvanı simgesi totemi olan Aslan dır. Dilimize ve diğer dillere anlamı daralarak sadece dağ kedisi yani Pars olarak geçmişse de asıl anlamı kedigiller ve genelde de aslandır. Nitekim Şah dönemi eski İran bayrağında Mecusi-Zerdüşti simgeler olarak Güneş vs. ve de Aslan vardı.
Bayburt tarihini; yabancı, özellikle Ermeni kaynaklarında değil, kendi tarihimizde okumak gerekir. PAİPERT ismi yanında: DARÜL CELAL (YÜCELER YURDU) DÂRÜN NECAT (KURTULUŞ DİYARI) isimleri boşuna verilmemiştir, neden kullanmayız?
8-İPEK YOLU karargâhlarından biri Bayburt, konaklama yeri tarihi transit otelidir. Bayburt’ta konaklar, balmumu ve bal yüklü deve kervanları geçer. Seyyah Marco Polo hatıratında geniş bir şekilde anlatır.
9- IV.Muradın Revan seferinde Bayburt GİV (Alınyurt-Gençosman) köyünden götürülen Genç Osman kelle koltuğunda savaşmış, şehit düşmüştür. Bugün Irakta Bayburtlu Genç Osman Caddesi vardır.
10- Gönül erenlerinden Osman Efendi, 40 gün Çoruh Nehrini Hart Ovasına bağlayarak, Rus atlı askerlerinin işgalinin önüne geçmiş, Hart (Aydıntepe) ilçemizde şehit düşmüştür, kabri oradadır.
11- Uydurma ve yalan söyleyen tarihin yalan sayfaları arasında bulunan HART İSYANI, Şeyh Eşref Olayı, Bayburt için bir lekedir, aslı/astarı yoktur.
Millî Mücadelede Afyon Kurtkaya tepesinde arkadaşlarıyla birlikte şehit düşen Yüzbaşı Agâh Efendi şehitliği ile Kop Şehitleri ve diğer şehitlikleri ziyaret edenlere fatiha okunurken, kemikler sızlamakta, ruhlar rahatsız olmaktadır.
12- Bayburt Kaymakamı Şehit Nusret gıyabi uydurma bir kararla idama mahkum edilmiş kahraman bir vatan evladıdır.
13- Devr-i Sabıkta Bayburt’a büyük zulümler yapılmış, anasının başından ehramlar zorla açılmış ve bugün tarihe geçen: “Madem biz Bayburtluyuz bu hükümeti istemezük ve İnönü’nün yaptırdığı köprüden de geçmezük” sözü ile Bayburt değerlerine ters düşen bir orkestra konserini Cumhuriyetin körpe yıllarında kapıları kapatarak Bayburt halkına zorla dinleten bir zihniyetin karşısında: “Bayburt Bayburt olalı böyle zulumat görmedi” sözünü tarihe çivilemiştir.
14- Osmanlının ilk Şeyhülislamı Molla Fenari, Bayburt Yakutiye Medresesinde Şeyh Ekmelüddin’den icazet alarak Bursa’ya gönderilmiş, ahiliğin Anadolu’da ilk temsilcilerinden Emir Muhammed, ‘Şeriatın Göğsü’ olarak nitelendirilen Sadr-ü Şeria, Ahmed-i Zencani, Hüseyin Danişmendi, büyük şair Zihni, oğlu hattat Ahmet Revâyi, bilgi kişi Dedemkorkut, İrşadiler, Celali, Hicrani, Seydi Yakup ve kırklar yediler, erenler Bayburt’u dünyaya tanıtmışlar, sayısız eserler bırakmışlardır.
15- Dünyanın en büyük kalelerinden biri olan LÜLÜ tarafından yapılan BAYBURT KALESİ’nin adı ÇİN-Ü MAÇİN KALESİ, diğer bir adı (BURC-U SARI- ÜÇ HİSARLI kaledir. Kanuni zamanında 15 bin kişilik bir koloninin içerisinde iskân edildiği, çinilerinde biriken ışınların karanlık gecelerde Bayburt sokaklarını aydınlattığı bir kale… Bayburt kalesi ile Aydıntepe ilçesinde bulunan yer altı şehrine bir yol gittiğini bilir misiniz? Hıristiyan dünyasının Protestan mezhebine mensup Hıristiyanlara zulmettiği yıllarda, kaçıp Aydıntepe (Hart) yer altı şehrini yaptıkları, orada yaşadıkları gerçeğini kaçımız biliriz?
16-Bayburt Moskof ve Rus işgalini bütün şiddetiyle yaşamıştır. Ermeni çeteleri tarafından toplanan 380, bazı kaynaklarda 510 kişi taş mağazalara doldurularak, üzerlerine gazlı bezler atılmak suretiyle cayır cayır yakılmış, tarihi Açıkhava müzesi özelliğini taşıyan bu mekan bugün maalesef işhanı olmuştur.
17- Beyböyrek Hikâyelerinin geçtiği Bayburt Koruk düzünden kaleye uçan Dengiboz (Bengiboz) isimli atın ayak işleri kale içindedir. Hikâyelerde kaleden de Duduzar Tepe’ye uçmuştur.
18-Dedekorkut Kitabı’nın orijinal metinleri içinde Bayburt kalesinden bahsederken Beyreğin Hikayesi bölümünde bir kaç yerde "Parasarın Bayburd Hisarı" lafzı geçer."Parasar" dediği Anadolu’nun Roma ve Helenistik dönemden önceki sahipleri yani Ermeni ve Kürtlerin de kök kavmi olan "Persler" dir.
Bayburt o tarihlerde Persler’in önemli kilit bir kalesi ve ticaret yolları üzerinde mühim bir yer idi. Dedemkorkut, ya da bu hikâyeleri ilk defa I. Murad devrinde kaleme alan meçhul kişi diline böyle kolay geldiği için Parasar demiştir. Parasar ın Bayburt Hisarı demek; Pers’in Bayburt Kalesi demektir.
19- Avrupa topraklarının tümü üzerinde 12 bin çeşit bitki/çiçek bulunurken, sadece Bayburt topraklarında onbin çeşit bitkinin/çiçeğin mevcut olduğu, bir zamanlar bu topraklar üzerinde 27 bin arı kovanının bulunduğu, kervanların buradan balmumu ihraç ettikleri, Marsilya ve Fransa’ya kadar götürüldüğü, İpekyolu güzergahı olduğu, seyyah Marco Polo’nun Bayburt’ta konakladığı, tarihi Çarşı Hamamında Yavuz Sultan Selim ile IV. Muradın yıkandıkları, takunyalarının yıllarca saklandığı tarihi kaynaklarda yer alır.
20- Anadolu folkloru içerisinde Bayburt ve yöresinin değerleri saymakla bitmez. Hikayeler, masallar, ninniler, maniler, âşıkları, şairleri, yazarları, yemekleri, barları, Bayburt ağzı, tekerlemeler, çocuk oyunları, ciridi, giyim/kuşamları, ehramcılığı, beyaz ve kırmızı taş sanayisi ayrı bir özellik ve güzellik taşır.
21- Kaza kaymakamı Tunalı Hilmi Bey tarafından 1913 yılında kurulan MÜSLÜMAN DİLENDİRMEZLER DERNEĞİ, 12 maddelik tüzüğü ile enteresandır
22- Bayburt’ta bilinen 29 şehitlik vardır. Türkiye’de en çok şehitliğin Bayburt’ta olduğunu söylemek mümkündür.
23- BAYBURT ANLATMAKLA BİTMEZ. KÜLTÜR KÖKLERİMİZ ŞENOL BAYBURT, GEZ ANAYURDU/GÖR BAYBURDU, İKİNCİ MEDENİYET MERKEZİ isimli kitaplarımızda daha detaylı bilgileri alabilirsiniz.
BAYBURT BİR SEVDA, BAYBURT BİR VATANDIR.
ŞEHİT KANLARI, GÖNÜLDE YATANDIR,
GÖKLER ALEV ALEV, YER BAYRAK BAYRAK,
KIZARAN UFUK, ŞU DAĞLARA BİR BAK!
Şiirindeki mânalar yeter…
Bayburda sahip çıkmak gerek…Bayburt değerlerini yaşamak gerek..Ayıptır söylemesi Bayburtlu olmak bir ayrıcalıktır…
Bu yazdıklarımı; “BAYBURT ÜNİVERSİTESİ”nde görevli, isimlerine ilave etiketli birçok kişi bilmez sanırım.
31 Mayıs 2008 tarihinde kurulan Üniversite; bünyesinde İktisadî ve İdarî Bilimler Fakültesi, Bayburt Eğitim Fakültesi, İlahiyat Fakültesi, Mühendislik Fakültesi, Bayburt Meslek Yüksekokulu, Bayburt Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Sosyal Bilimler Enstitüsü ve Fen Bilimleri Enstitüsü bulunmaktadır.
Aradan uzun yıllar geçmesine rağmen, ismi hâla konulmayan, yapılan teklifler dikkate alınmayan üvey evlat misali bir üniversitemiz.
Tarihi, değerleri, konumu ve insanı ile örnek gösterilen BAYBURT; Üniversitenin kurulmasından sonra maalesef kültür değerlerini yeteri kadar gün yüzüne çıkaramamış, değerlere sahip çıkılmamıştır.
BAYBURT’ta peygamber sancaktarı, Bayburdun Fetih Kumandanı Abdülvehap Gazi medfun olup, 123 Sahabinin kabirleri bulunmaktadır.
2008 Tarihinde basılan: GEZ ANAYURDU GÖR BAYBURDU- HAZRETİ MUHAMMEDİN (SAV.) SANCAKTARI, SAHABE, ŞARK KOMUTANI ABDÜLVEHHÂB GAZİ BAYBURT’TA MEDFȖNDUR isimli 126 sayfalık eserimiz belge/bilgilerle bu Zata ışık tutmakta, üniversitemiz hâla uzak durmaktadır.
TÜRKİYE’nin yetiştirdiği değerler arasında bulunan yönetmen Halil Demirci’nin yapım/yönetiminde gerçekleştirilen “GAZİ ŞEHİR” BAYBURT BELGESELİ 94 dakikalık, üç bölümlük muazzam bir çalışma ile tarihi bir özellik taşımaktadır. Muhteşem galasında bulunduk, Üniversitemiz tarafından Halil demirci’ye fahri doktora ünvanı verilmesini teklif ettik. Üniversitemizin belki bu olaydan bile haberi yoktur.
Bayburt’la ilgili en çok eseri bulunan, BAYBURT GÜZELLEMESİ İSİMLİ ORATORYOYU YAZAN, çok sayıda araştırma ve belgesele imza atan, Bayburt Halk Şairleri Antolojisini hazırlayan, Bayburt sevdalısı olarak ömrünün son yıllarını yaşayan bizi bile görmek istemedi Üniversitemiz her nedense?...
Duyduğumuza göre, kendisini yakinen tanıdığımız, sevdiğimiz İsmail Kahraman’a Üniversitemiz tarafından ünvan verilmiş. Güzel bir olay, layık olan herkesi o birkaç satırlık kâğıt parçası yazı verilmeli..
Halil Demirci’ye sanki bir kasıt var mış gibi verilmeyen bu ünvan, Bayburt Üniversitesinin bir ayıbıdır demek isterim. Seret ve dürüst bir samimiyeti, riya perdesi altında saklanan yapmacık nezaket ve dalkavukluktan daima üstün tuttum, tutarım ve 65 yıldan beri söyler, yazarım. Böyle biline...
Yine de; bir şiirimi anlamak isteyenlere armağan ederek yazımı bitireyim.

ZİHNİ’NİN KOŞMASINA NÂZİRE

Sevdiğin yurdundan, göçler götürmüş,
Ceylanlar terk etmiş, yok Aslandağ’ı,
Koruğun düzünde, bağlar sökülmüş,
Dârül Celâl Yurdun, haşmetli çağı,
BAYBURT OTAĞINDAN, ÇEKMİŞ AYAĞI.

Gülistan bahçeyi, dikenler almış,
“Ben” deki benliği, dirliği çalmış,
Kalenin içleri, vîrâne kalmış,
Bayburtlu gamını Çoruh’a salmış,
İKİ DUDAĞINDA, ÇİLENİN BAĞI.

Ararsın Meralı, yoktur durağı,
Terk etti sılayı, usta, çırağı,
Türkiye bir vatan, uzak, ırağı,
Zihni’nin dilinde, sonsuz merâğı,
NASIR TUTMUŞ DİZDE, ACI DAYAĞI.

KEMÂLİ’de ağlar, her zaman ağlar,
Gam yüklenmiş dağlar, bahçıvan ağlar,
Süleyman Tahtında, Selvi’ler ağlar,
Bülbüller ötmüyor, goncalar ağlar.
EDEB-İ DERGÂHTAN, İLMİN YAPRAĞI.
İRTİBAt TEL. 0535 477 73 90- 0224.250 29 60