Bakanlık Çalıştı, kaçak Azaldı
Son 10 yılda Türkiye ekonomisinde ciddi bir büyüme oldu. Özellikle yabancı sermayenin gelmesiyle beraber yabancı işçi sayısında da büyük bir artış oldu.Üstelik Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü’nün kaçak çalışmayı önlemek ve yabancı şirketlerin ihtiyaçlarını ve taleplerini dikkate alarak yeni bir anlayış getirmesi, hem Türkiye’ye yatırım yapmak isteyen yabancı şirket sayısında, hem de çoğu kaçak çalışan yabancıların kayıt altına alınarak vergi ve sigorta primlerinde artış getirdi. Diğer bir deyişle yatırım yapmış ve üretim teknolojileri, pazarlama, satış, yönetim gibi konularda ihtiyaç duyulan personelin kaçak çalışması yerine çalışma izni verilerek hem vergi, hem de SGK primi alınması sağlanmış.
Çalışma izni şart
Yabancıların çalışma izni almadan çalışması mümkün değildir. Çalışma izni alınması suretiyle çalışabileceklerdir. Yabancılar, alacakları çalışma izinleri ile bir işveren yanında bağımlı çalışabilecekleri gibi bağımsız (kendi nam ve hesabına) olarak da çalışabileceklerdir. Buna göre, çalışma izinlerinin Süreli İzin, Süresiz İzin ve Bağımsız İzin olmak üzere üç grupta verilmesi söz konusudur.
Ayrıca istisnai durumlarda da Türkiye’nin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı sözleşmelerde aksi öngörülmedikçe; ulusal mevzuata aykırı davranmamak ve mesleki hizmetlere ilişkin mevzuata uymak kaydıyla, ilgili mercilerin görüşleri de dikkate alınmak suretiyle, belirli bazı yabancılara, çalışma izini verilebilmektedir.
Çalışma izni talep edilen işyerinde en az beş T.C. vatandaşının istihdamı zorunludur. İzin isteyen yabancının şirket ortağı olması halinde beş kişilik istihdam şartı, Bakanlıkça verilecek bir yıllık çalışma izninin son altı ayı için aranmaktadır. Aynı işyerinde birden fazla yabancı için çalışma izni talebinde bulunulması durumunda, çalışma izni verilen ilk yabancıdan sonraki her bir yabancı için ayrı ayrı beş T.C. vatandaşı istihdamı aranmaktadır.
İşyerinin ödenmiş sermayesinin en az 100 bin lira veya brüt satışlarının en az 800 bin lira veya son yıl ihracat tutarının en az 250 bin dolar olması gerekmektedir.
Dernek ve vakıflarda çalışacak yabancılara ilişkin izin taleplerinde sermaye şartı, yabancı devlet havayollarının Türkiye temsilciliklerinde, eğitim sektörü ve ev hizmetlerinde çalışacak yabancıların çalışma izni başvurularının değerlendirilmesinde ise, sermaye şartı ile beş Türk işçi çalıştırılması şartı uygulanmayacaktır.
İzin isteyen şirket ortağı yabancının, 40 bin liradan az olmamak üzere sermaye payının en az yüzde 20 olması zorunludur.
Yabancıya bağdaşır maaş
İşveren tarafından yabancıya ödeneceği beyan edilen aylık ücret miktarının yabancının görev ve yetkinliği ile bağdaşır seviyede olması zorunludur. Buna göre, başvuru tarihi itibariyle yürürlükte bulunan asgari ücret tutarı dikkate alınmak suretiyle yabancıya ödenecek ücretin en az;
a. Üst düzey yöneticiler, pilotlar ve ön izin talebinde bulunan mühendis ve mimarlar için asgari ücretin 6.5 katı,
b. Birim veya şube müdürleri ile mühendis ve mimarlar için asgari ücretin 4 katı,
c. Uzmanlık ve ustalık gerektiren işlerde çalışacaklar, öğretmenler ile psikolog, fizyoterapist, müzisyen ve sahne sanatçısı unvanlarında çalışacak yabancılar için asgari ücretin 3 katı,
d. Turizm-Animasyon organizasyon firmalarında akrobat ve benzeri unvanlarda çalışacak yabancılar ile masör, masöz ve SPA terapisti gibi işlerde çalışacak yabancılar için asgari ücretin 2 katı.
e. Ev hizmetlerinde çalıştırılacak yabancılar için en az asgari ücret, yukarıda sayılanlar dışındaki diğer mesleklerde (Satış elemanı, pazarlama-ihracat görevlisi gibi görevler) çalışacak yabancılar için asgari ücretin 1.5 katı olması gerekmektedir.
Çalışma Bakanlığı’nın verilerine göre, 2012 yılında kayıt altında çalışan yabancı işçi sayısı ise 32 bin 285 ve Türkiye’de kaçak olarak çalışırken yakalanan İngiliz, Alman, ABD, Gürcistan, Çin, Türkmenistan vatandaşlarının da olduğu yabancı işçi sayısı da 2 bin 638 kişiymiş.
Çalışma izni bulunmayan yabancı çalıştıran işverenlere her bir yabancı için 7.325 lira idari para cezası verilmektedir.
Birçok yabancının kaçak duruma düşmüş olması nedeniyle çalışma iznine başvuramadığı gözönüne alındığında tablo daha net anlaşılabilecektir. Şimdi özellikle ‘kaçak duruma’ düşmüş olup, kayıtlı çalışmak isteyen yabancılar için Emniyet Genel Müdürlüğü’nün geçen yıl olduğu gibi bir af getirmesi hem çok yararlı olacak, hem de devlete önemli miktarda sigorta primi ve vergi geliri sağlayacaktır.
