Ay Büyürken Uyuyamam
İsviçre’ li bilim adamları tarafından yapılan bir araştırmaya göre, ay ışığı dolunay döneminde hem uyku kalitesini etkiliyor ve hem de uyku süresinin 20 dakika daha az olmasına yol açıyor.
Cell Biology isimli tıp dergisinde yayınlanan araştırma 20-31 yaşlar arasındaki 17 ve 57-74 yaşlar arasındaki 16, toplam 33 gönüllü üzerinde gerçekleştirildi (1).
Tümü de sağlıklı olan deneklerin hiçbiri sigara içmiyordu ve herhangi bir madde bağımlılıkları yoktu.
Denekler, hiç penceresi olmayan dolayısıyla ayı görmeyecekleri, ısı ve nemi çok iyi kontrol edilen laboratuar ortamında 3 buçuk gün süreyle kaldılar ve kısaca PSG (polisomnografi) adı verilen yöntemle tetkik edildiler.
Ne araştırmacılar ne denekler çalışma yapıldığı sırada ayın dönemlerinin araştırmanın bir parçası olduğundan haberleri yoktu; böylece her iki tarafın da önyargılı davranmaları önlenmiş oldu.
Neticede, deneklerin “dolunay döneminde 20 dakika daha az uyudukları, uykuya 5 dakika daha geç daldıkları, derin uykunun yüzde 30 azaldığı” tespit edildi.
Bu kişilerin akşamları ölçülen melatonin hormon seviyelerinin dolunaya yakın günlerde daha düşük olduğu da belirlendi.
Ay uykuyu etkiler mi?
Melatonin, vücudun gece gündüz dönemlerini, dolayısıyla da uyku ve uyanıklığı idare eden sirkadiyen ritmin belirlenmesinde önemli etkisi olan bir hormon.
Normalde, karanlık olduğunda vücut daha fazla, aydınlık olduğunda ise daha az melatonin üretir.
İnsan beyninin bir şekilde “ayla senkronize olan bir iç saatinin” olabileceği ve saatin ayın dönemleri tarafından etkilenebileceği ileri sürülüyor.
İnsanlarda bu saatin beynin göz sinirinin hemen yanındaki suprakiazmatik nukleuslarda olduğu düşünülüyor; melatonin ve diğer aracı maddeler burada imal ediliyor.
Bazı deniz canlılarının ayın dönemleriyle ilgili üreme özellikleri olduğu da biliniyor ama böyle bir şeyin insanlar için de geçerli olup olmadığı hakkında bir bilgimiz de bulunmuyor.
Basel Üniversitesi Psikiyatri Hastanesi’ nden Christian Cajohen “İsviçre’ de yaşayan insanların yüzde 40’ ı uyku sırasında ayı hissettiklerini veya uyku bozukluğundan dolunayı sorumlu tuttuklarını söylerler” diyor (2).
Araştırmanın eksik tarafları
Araştırma küçük bir grupta yapılmış olduğu için elde edilen sonuçların herkes için geçerli olduğunu söylemek doğru olmaz.
Araştırmadan önceki hafta deneklerin ne gibi durumlarla karşılaştıkları da değerlendirilmemiş olması da önemli; bu sonuçlar pek ala başka çevresel sebeplerle de ilgili olabilir.
Gelelim neticeye
BİR: Bu makaleyi okurken aklıma Necati Cumali’ nin “Ay Büyürken Uyuyamam” kitabı geldi.
Necati Cumali’ yi Cerrahpaşa’ da öğrencilik senelerinde farmakoloji hocamız Prof. Dr. Alaattin Akçasu vasıtasıyla tanımış ve o zaman o heyecanla birkaç kitabını okumuştum.
Şu anda hikâyeyi tam hatırlayamıyorum ama kitabın adı bana çok çarpıcı gelmişti ve ne zaman dolunay görsem “Ay büyürken uyuyamam” diye mırıldanırdım.
Demek ki usta yazar İsviçre’ lilerin araştırmasından en az 40-50 sene önce bu durumu gözlemiş ve kitabına başlık yapmış.
İsviçre’ li uzmanların Cumalı’ nın kitaplarını gözden geçirmelerinde fayda var.
İKİ: Bu vesile ile Artaki Candan üstadın güftesi Vecdi Bingöl’ e ait kürdilihicazkâr şarkısı da size hediyem olsun. Ne varsa şarkılarda var:
Ay dalgalanırken suların oynak izinde Mehtaba açılsak gecenin şen denizinde Dalsam o derin gözlere bir lahza dizinde Mehtaba açılsak gecenin şen denizinde
KAYNAK
http://www.cell.com/current-biology/retrieve/pii/S0960982213007549
