1919 Yılının Gazete Manşet ve aberleri (I)
Yılların gerilerinde kalan, 1919 yılının gazetelerinin bir araya getirilip, arşivlenip raflara kaldırılanları. Eski dönemlere ait bu gazetelerin ilk sayfa arşivleri.. Vatanın hangi şartlarda kurtarılıp, Cumhuriyetin nasıl kurulduğuna ilişkin bilgilerin yer aldığı birikimlerin yeni nesle aktarılmasının öneminin hatırlatılarak çocuklarımızın, torunlarımızın bilinmeleri gerekenler olarak gördüklerimiz. Bu düşüncelerle bir araya getirilenler. Dr. Gürhan Yücel’in e-posta adresime aktardıkları üzerinde yaptığım değerlendirmeler:
Yeni İstanbul Yayını: İstiklal Harbi Gazetesi. Hazırlayan: Ömer Sami Çoşar (Tarihlerden sonra sıra no var. İlk cümleler manşet, sonraki cümleler spot olarak veriliyor. Ayrıca haber başlıkları da farklı biçimde veriliyor)
1-Halk sessiz ve üzgün seyretti. İzmir dün işgal edildi/Hükümet inanmıyor. Harbiye Nazırı Şakir Paşa “Bu gibi şayialara ehemmiyet vermeyin” dedi.
İngiliz, Fransız, Yunan Bahriye Silahendaları öğleden sonra, mevkii müstahkemleri kaleleri işgal ettiler. Mustafa Kemal Damat Ferit ile konuştu. Bunun da padişaha veda edecek olan Çanakkale kahramanı Samsun’a harekete hazırlanıyor (15 Mayıs 1919)
2-Paris’te yüksek konseyin 2 Mayısta yaptığı toplantıda Loyd Corc’un İzmir’in Yunan işgaline terk edilmesi teklifini Amerikan Başkanı Wilson ile Fransız Başkanı Klemenso itirazda bulunmadan kabul ettiler. Türkiye Devleti cihan savaşı için katıldığı 4 yıl 3 gün zarfında 385.000 evladını şehit vermiştir (15 Mayıs 1919)
3- İzmir’de katliam. Yunan işgal kuvvetleri saat 8.40 da karaya çıktı/Metropolit tarafından takdis edildi. Şehirdeki tecavüz ve yağmanın bir türlü sonu gelmiyor. Çok sayıda şehit verdik. Dün sabah kordon boyunda Yunan işgal kuvvetlerine ilk kurşunu sıkan Hukuku Beşer Gazetesi Başyazarı Osman Nevres Beyin vücudu süngülerle paramparça edilmiş bir vaziyette bulunmuştur (16.5.1919)
4- Mustafa Kemal Samsun’a hareket ediyor. İstanbul gazetelerinin çoğunun başmakaleleri bu sabah beyaz çıktı. Şiddetli sansür İzmir katliamına dair haberlerin neşrine mani oldu. Hadisat ve Sabah Gazetelerinin başmakalelerini sildi (16.5.1919)
5- İzmir’de camilerin halı ve kilimleri çalınıyor. Zincirlere bağlanarak denize atılan balıkçılarla Sandalcıların boğuldukları anlaşılıyor. Şehit edilenlerle, yağma edilen yerlerin listesi tesbit ediliyor. Atina Basını, İzmir Kordan boyunda Gazeteci Osman Nevres’in tek başına mücadelesini, askerlerle sivillerin büyük bir silahlı mukavemeti olarak gösteriyor (16 Mayıs 1919)
6- Korkunç itiraf: Yunan işgal kumandanı “Katliam ve yağmacılık yapıldı” dedi/ Yunan Basınının yalanı: Atina Gazeteleri, İzmir de ölenlerin kendilerini denize atıp, boğulan Türkler olduğunu yazıyor. Rum çapulcuların bazısı tevkif edildi.
Atina Ayasaofya’nın Ortodoks Kilisesi olmasını istiyor (18 Mayıs 1919)
7- 20 bin Kadıköylü işgali protesto etti: Türkler birleşin. Halide Edip Hanım: “Heyecanlarınızı unutmayınız” dedi. Münevver Samime Hanım “Efendiler, az söylemek, çok iş görmek zamanı gelmiştir” diye haykırdı.
İstiklal Gazetesi, İngiliz Mandası isteyen Alemdar ve Sabah’ı yeren bir makale yayınladı. Tam istiklal istedi. Bir İngiliz Generali Samsun’da Mustafa Kemal Paşa, İngilizlerin Hükümete bilgi vermeden Anadolu’ya sokulmaları karşısında İstanbul’u ikaz ediyor (23.5.1919).
8- Yunanlılar, Trakya’da işgale hazırlanıyor. Birinci Kolordu Kumandanı Cafer Tayyar, yerli Rumlar’a silah ve üniforma dağıtıldığını açıkladı.
Osmanlı Devletinin mirası etrafında kavgalar büyüyor. Loyd Corc’un, Fransızların elinden Musulla Suriye’nin de bir kısmını koparmak istemesi üzerine Klemanse tehdide bulundu (23.5.1919)
